شرح اسمای حسنی در پرتو قرآن و سنت

العفو، الغفور، الغفار

الله أمی‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٞ﴾[الحج: ۶۰]. یعنی: «خداوند، عفوکننده آمرزنده است».

الله أ، همواره به عفو، آمرزش و گذشت از بندگانش موصوف بوده است؛ همه، به آمرزش و عفو او نیازمندند و همگان، نیازمند رحمت و کرم او می‌باشند. خداوند ﻷ، به هر کس که اسباب مغفرت و آمرزش را فراهم نماید، وعده داده است که او را می‌آمرزد: [۵۶]﴿وَإِنِّي لَغَفَّارٞ لِّمَن تَابَ وَءَامَنَ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا ثُمَّ ٱهۡتَدَىٰ٨٢﴾[طه: ۸۲]. یعنی: «من، قطعاً می‌آمرزم کسی را که برگردد و ایمان بیاورد و کارهای شایسته انجام دهد و سپس راهیاب شود».

عفُوّ و بخشاینده، کسی است که عَفْو و آمرزش او، فراگیر است و همه گناهانی را که از بندگانش سر می‌زند، در بر می‌گیرد؛ بویژه وقتی که بندگان، با کارهایی از قبیل طلب آمرزش، توبه نمودن، ایمان آوردن و اعمال شایسته به سوی خدا روی بیاورند؛ پس خداوند، توبه بندگانش را می‌پذیرد و از بدی‌ها گذشت می‌نماید و دوست دارد که بندگانش، در فراهم نمودن عواملی بکوشند که بوسیله آن می‌توانند عفو و آمرزش خدا را به دست بیاورند؛ عواملی از قبیل تلاش برای تحصیل رضامندی خدا و نیکی به بندگانش. این، از کمال عفو الهی است که بنده هر چقدر گناه کند و سپس توبه نماید و به سوی خدا بازگردد، خداوند، همه گناهان بزرگ و کوچک او را می‌آمرزد. همچنین خداوند ﻷ، چنین مقرر داشته که پس از اسلام آوردن، گناهان قبل از اسلام را از بین ببرد و عفو نماید. همینطور گناهانی که قبل از توبه نمودن انجام شده‌اند، با توبه کردن معاف می‌شوند. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿قُلۡ يَٰعِبَادِيَ ٱلَّذِينَ أَسۡرَفُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُواْ مِن رَّحۡمَةِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِيعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ٥٣﴾[الزمر: ۵۳]. یعنی: «بگو:‌ای بندگانم!‌ ای آنان که در معاصی، زیاده روی کرده اید! از لطف و مرحمت خدا مأیوس و ناامید نگردید؛ قطعا خداوند، همه گناهان را می‌آمرزد؛ چراکه او، بسیار آمرزگار و بس مهربان است».

در حدیث آمده است که خداوند ﻷمی‌گوید: «يا ابن آدم إنّك لو أتيتني بقراب الأرض خطايا ثم لقيتني لا تشرك بي شيئاً لأتيتك بقرابها مغفرة» [۵٧]یعنی: «ای فرزند آدم! اگر به پُری زمین گناه کرده باشی و سپس در حالی نزد من بیایی که با من چیزی را شریک نمی‌کنی، به پُ‍ری زمین با آمرزش و مغفرت به‌سوی تو می‌آیم».

همچنین خداوند متعال، می‌فرماید: ﴿إِنَّ رَبَّكَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ﴾[النجم: ۳۲]. یعنی: «پروردگار تو، دارای آمرزش گسترده و فراخ است».

الله أ، اسباب دستیابی به آمرزش الهی را با توبه، استغفار، ایمان و عمل صالح، نیکی به بندگان، عفو و گذشت از آنها و داشتن گمان نیک به خدا و دیگر چیزهایی که انسان را به آمرزش خدا نزدیک می‌نماید، میسر و فراهم نموده است. [۵۶] تفسیر سعدی ۵/۶۲۳ و ن.ک: الحق الواضح المبین ص۵۶. [۵٧] ترمذی ۴/۱۲۲ و آلبانی در صحیح الجامع ۵/۵۴۸ آن را حسن دانسته است.