اسما و صفات الهی

مبحث اول :موضوع و هدف این پژوهش

هدف از این پژوهش تبیین اصل و لب اعتقاد اسلامی است که آن ‌هم معرفی خداوند متعال با اسماء و صفاتش بر اساس نصوص قرآن کریم و سنت نبوی می‌باشد؛ همچنین هدف از این پژوهش کشف چهره‌ی ساختگی‌ای است که در بسیاری از کتاب‌های تدوین شده‌ی اعتقادی ظاهر مباحث اسماء و صفات خداوند را به خود گرفته است. علاوه بر آن، هدف این پژوهش، بیان قواعدی در باب اسماء و صفات است که اندیشه‌ها و دلها را از به انحراف کشیده شدن در یکی از مهمترین مباحث اعتقادی مصون دارد.

این پژوهش، روش حقیقی و واقعی‌ای را در این باب معرفی می‌نماید که نسل اول این امت و پیروان راستینشان، بر آن، گام نهادند.

این پژوهش به بیان انحرافاتی خواهد پرداخت که پیروانش را از روش اهل سنت و جماعت منحرف ساخت و پرده از چهره‌ی گروههایی برمی‌دارد که مرتکب اینگونه انحرافات شدند.

اصل و مبنایی که این پژوهش بر آن مبتنی است، همان وحی الهی است؛ آن وحیی که آمده است تا پروردگار بندگان را به آنان معرفی نماید؛ چنانکه خداوند ما را در آیه‌ی زیر به حرکت در مسیر چنین پژوهشایی فراخوانده است:

﴿وَلِلَّهِ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ فَٱدۡعُوهُ بِهَاۖ وَذَرُواْ ٱلَّذِينَ يُلۡحِدُونَ فِيٓ أَسۡمَٰٓئِهِۦۚ﴾[الاعراف: ۱۸۰].

«خداوند دارای زیباترین نامها است پس او را بدان نامها صدا بزنید و بخوانید و کسانی را که در نام‌های خدا به تحریف دست می‌یازند، رها کنید».

این آیه سه نکته‌ی مهم را برای ما بیان می‌نماید:

یک: اثبات آنچه که خداوند از اسماء ‌مبارک خویش به اثبات رسانیده و صفاتی که اسما بر آنها دلالت می‌نمایند.

دو: نتیجه‌ی این شناخت، فراخواندن خداوند با نامهای نیک خودش می‌باشد.

سه: شناخت خط انحرافی که در تحریف اسماء خداوند ایجاد شده و سپس دوری از آن و اهل آن.

شیخ‌الاسلام ابن‌تیمیه در مورد به این موضوع و ابعاد آن می‌گوید:

اصل در باب صفات این است که خداوند را با آنچه که خودش را بدان توصیف نموده و یا با آنچه که پیامبر اسلام به صورت نفی یا اثبات، خداوند را بدان توصیف کرده، توصیف کرد و آنچه را که خداوند برای خودش ثابت کرده، آنها را برای وی ثابت نموده و آنچه را که از خود نفی نموده، آنها را نفی نماییم. معلوم است که روش و راه سلف و ائمه‌ی ما همانا اثبات صفاتی بود که خداوند خود، آنها را ثابت فرموده، آنهم بدون هیچ تمثیل و تشبیهی و بدون هیچ تحریف و تبدیلی.

همچنین آنها بدون هیچ تحریفی در اسماء و آیات الهی، هر آنچه را که خدا از خود نفی نموده بود، نفی می‌نمودند؛ زیرا خداوند کسانی را که در اسماء و آیات الهی تحریف ایجاد می‌کنند، مورد مذمت قرار داده، چنانکه می‌فرماید:

﴿وَلِلَّهِ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ فَٱدۡعُوهُ بِهَاۖ وَذَرُواْ ٱلَّذِينَ يُلۡحِدُونَ فِيٓ أَسۡمَٰٓئِهِۦۚ سَيُجۡزَوۡنَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ ١٨٠﴾[الاعراف: ۱۸۰].

«‏خداوند دارای زیباترین نامها است؛ پس او را بدان نامها صدا بزنید و بخوانید و کسانی را که در نامهای خدا به تحریف دست می‌یازند، رها کنید؛ آنان بزودی کیفر کار خود را خواهند دید».‏

همچنین خداوند متعال می‌فرماید:

﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يُلۡحِدُونَ فِيٓ ءَايَٰتِنَا لَا يَخۡفَوۡنَ عَلَيۡنَآۗ﴾[فضلت: ۴۰].

«کسانی که آیات ما را مورد طعن قرار می‌دهند و به تحریف حقایق و معانی آنها دست می‌یازند، بر ما پوشیده نخواهند بود» [۱].

[۱] مجموعه فتاوای ابن تیمیه (۳/۳).