اسما و صفات الهی

مطلب چهارم: علم به اسماء و صفات خدا، اساسی است براي سایر علوم

علم به اسماء و صفات والای خداوند، اساس سایر علوم و معلومات بشمار می‌رود؛ چرا که بجز خداوند، سایر معلومات به دو دسته تقسیم می‌شوند:

اول: مخلوقاتی که خداوند آنها را آفریده و سروسامان داده است.

دوم: اوامر و دستورات خداوند که آنها نیز بر دو نوع‌اند: اوامر تکوینی که خداوند بوسیله‌ی آنها مخلوقات را آفرید و اوامر و دستورات تشریعی و دینی.

و این تنها خداوند است که صاحب خلق و امر می‌باشد: ﴿أَلَا لَهُ ٱلۡخَلۡقُ وَٱلۡأَمۡرُ﴾[الاعراف: ۵۴].

و منبع خلق و امر همان اسماء والای خداوند است؛ خلق و امر با اسماء والای الهی ارتباط نزدیکی همانند ارتباط مقتضی با اقتضایش دارند. همه‌ی اوامر الهی از اسماء خداوند متعال سرچشمه می‌گیرد؛ پس همه‌ی دستورات الهی خوب و مفیدند و از دایره‌ی مصلحت انسان و محبت و مهرورزی و احسان به انسانها خارج نمی‌شوند.

لذا فعل خداوند هرگز از دایره‌ی عدالت و حکمت و مصلحت و رحمت خارج نمی‌شود؛ زیرا مصدر و منبع آن، اسماء والای الهی است. همچنین هیچگونه اختلاف و بیهودگی‌ای در آفرینش وی وجود ندارد و هرگز خداوند آفرینش را به باطل و بیهودگی نیافریده است.

و از آنجایی که بجز خداوند، سایر موجودات با دستور خداوند پا به عرصه‌ی وجود نهاده‌اند، پس وجود آنها وابسته به وجود خداوند است. لذا شناخت خداوند اصل و پایه‌‌ی سایر شناخت‌ها است. پس کسی که اسماء و صفات خداوند را آنگونه که هستند، به مردم معرفی کند، می‌تواند سایر علوم را نیز درست معرفی نماید؛ چرا که علم به اسماء خداوند پایه‌ و اساس سایر شناخت‌ها بشمار می‌رود؛ چونکه سایر معلومات از مقتضیات اسماء خدواند و مرتبط با آنها هستند. پس تأمل نمایید که امر و خلق چگونه از منبع علم و حکمت خداوند سرچشمه می‌گیرند؛ به همین سبب است که هیچ خللی در آن مشاهده نمی‌کنید. اگر خللی وجود دارد، در حقیقت، خلل ناشی از امر و کردار انسان است، آنهم یا به دلیل جهل برآن و یا عدم حکمت وی است؛ اما خداوند بزرگ، عالم و حکیم مطلق است و هیچ خلل و تناقصی در افعال وی راه نخواهد داشت [۷].

[۷] به بدایع ‌الفوائد (۱/۱۶۳) مراجعه نمایید.