شیعه و اهل بیت

تحقیق کلمه‌ی اهل بیت:

قبل از اینکه بحث را آغاز کنیم ‌و راست یا دروغ بودن این گفته‌ها را دریابیم، می‌خواهیم در ابتدا بگوییم که اهل بیت چه کسانی‌اند و منظور شیعه از اهل بیت چه کسانی است؟ معنای شیعه چیست و منظور آنان از شیعه چه کسانی است؟

اهل بیت مرکب از دو کلمه‌ی: اهل و بیت است. صاحب قاموس می‌گوید: اهل الأمر؛ متولیان آن امر هستند. اهل البیت: ساکنان خانه و اهل المذهب: معتقدان به آن مذهب هستند. برای مرد، همسرش اهل وی است و برای پیامبر، همسران و دختران وی و دامادش، علیساهل وی هستند. [۷]و برای هر پیامبری، امت وی اهل و آل وی می‌باشند. [۸]

زبیدی می‌گوید: اهل المذهب؛ یعنی،کسانی که به آن مذهب معتقد و پایبندند. و اهل الرجل؛ یعنی، همسر آن مرد و فرزندان وی، و آیه‌ی: ﴿وَسَارَ بِأَهۡلِهِۦٓ﴾[القصص: ۲۹] را به زن و فرزندانش تفسیر کرده است. اهل النبی؛ زنان و دختران و داماد پیامبر ج، علیس، یا زنانش می‌باشد. بعضی گفته‌اند که اهل پیامبر جهمان خاندان وی است که شامل نوه‌ها و نتیجه‌های او نیز، می‌شود. این آیات نیز، بیانگر آن است: ﴿وَأۡمُرۡ أَهۡلَكَ بِٱلصَّلَوٰةِ وَٱصۡطَبِرۡ عَلَيۡهَاۖ﴾[طه: ۱۳۲]. «خانواده‌ی خود را به گزاردن نماز دستور بده و خود نیز، بر آن ثابت قدم بمان.»، ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذۡهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجۡسَ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِ﴾[الأحزاب: ۳۳]. «خداوند قطعاً ‌می‌خواهد پلیدی را از شما اهل بیت (پیامبر) دور کند.»، ﴿رَحۡمَتُ ٱللَّهِ وَبَرَكَٰتُهُۥ عَلَيۡكُمۡ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِۚ إِنَّهُۥ حَمِيدٞ مَّجِيدٞ٧٣﴾[هود: ۷۳]. «ای اهل بیت، رحمت و برکات خدا شامل شما می‌شود. بی‌گمان خدا ستوده‌ی بزرگوار است». اهل هر پیامبری، امت وی می‌باشد. همچنین خداوند می‌فرماید: ﴿وَكَانَ يَأۡمُرُ أَهۡلَهُۥ بِٱلصَّلَوٰةِوَٱلزَّكَوٰةِ﴾[مريم: ۵۵]. «و اهل خود را به نماز و زکات فرمان می‌داد».

راغب و به تبع وی مناوی گفته‌اند: اهل الرجل: کسانی هستند که نسب یا دین یا حرفه‌‌ی آن‌ها در یک خانه و یک شهر، مشترک باشد. و اهل الرجل کسانی‌اند که در یک خانه با هم هستند. اهل بیت فقط درباره‌ی خانواده‌ی پیامبر جبه کار رفته است. آل خدا و رسولش، ‌اولیاء و یاران وی هستند. این شعر عبدالمطلب در داستان فیل نیز، مؤید آن است:

وانصر علی آل الصليب وعابديه اليوم آلك [۹]

«خاندان صلیب را یاری کن و پرستش کنندگان صلیب امروز خاندان تو هستند».

ابن منظور افریقی گوید: اهل مذهب کسانی‌اند که پایبند به آن مذهب‌اند، و اهل امر، متولیان و سرپرستان آن امر هستند. اهل مرد، نزدیک‌ترین و صمیمی‌ترین افراد به او هستند و اهل بیت پیامبر ج، همسران و دختران و داماد وی، یعنی علیسمی‌باشند. بعضی گفته‌اند که اهل پیامبر ج، همسران وی هستند. اهل هر پیامبری، امت وی می‌باشد. - تا آنجا که گوید:- اهل مرد، زن وی می‌باشد. وأهل الرجل یأهل أهلاً وأهولاً وأهل؛ یعنی ازدواج کرد. وأهل فلان امرأة یأهل؛ هرگاه با آن زن ازدواج کند، پس زن اهل آن مرد می‌باشد. تأهُّل به معنای ازدواج می‌باشد. در دعا آمده است: «آهلك الله في الجنة إیهالاً»: یعنی خدا در بهشت به تو زن بدهد و تو را داخل بهشت گرداند! در سنت آمده که پیامبر جبه متأهل، دو سهم و به مجرد، یک سهم می‌داد. متأهل کسی است که زن دارد و مجرد کسی است که زن ندارد. آل مرد، همان خانواده‌ی وی هستند و آل خدا و پیامبر ج، دوستان خدا می‌باشند. اصل آل، اهل می‌باشد سپس هاء به همزه تبدیل شده و بعد چون دو تا همزه کنار هم قرار گرفته‌اند، همزه‌ی اول در همزه‌ی دوم ادغام شده و آن وقت به الف تبدیل می‌شود. [۱۰]

جوهری گوید: «أهل فلان» یعنی ازدواج کرد.

ابوزید گوید: «آهلك الله في الجنة»یعنی خدا تو را داخل بهشت گرداند و در بهشت به تو زن بدهد! [۱۱]

زمخشری در کتاب «الأساس» گوید: «تأهَّلَ» یعنی ازدواج کرد، و «آهلك الله في الجنة إیهالاً»یعنی خدا در بهشت به تو زن بدهد! [۱۲]

خلیل گوید: اهل مرد، زن وی می‌باشد، و تأهُّل به معنای ازدواج است. اهل مرد، نزدیک‌ترین افراد به آن مرد می‌باشند. و اهل بیت، ساکنان خانه و اهل اسلام، کسانی‌اند که پایبند به دین اسلام می‌باشند. [۱۳]

راغب اصفهانی گوید: اهل مرد کسانی‌اند که به خاطر نسب یا دین یا چیزهایی از این قبیل مثل شغل و خانه و شهر آنان را گرد هم آورد. پس اهل مرد کسانی‌اند که در یک مسکن جای می‌گیرند. سپس از روی مجازی اهل بیت بر کسانی که نسب، آنان را دور هم جمع کند اطلاق می‌شود، و هرگاه کلمه‌ی اهل بیت گفته شود، فقط منظور خانواده‌ی پیامبر جاست؛ چون خدایﻷمی‌فرماید: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذۡهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجۡسَ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِ﴾[الأحزاب: ۳۳]. و از اهل مرد به زن او و اهل اسلام به کسانی که پایبند اسلامند، تعبیر می‌شود -تا آنجا که می‌گوید:- تأهَّلَ یعنی ازدواج کرد و از همین کلمه گرفته شده که: آهلك الله في الجنة؛ یعنی خدا در بهشت به تو زن عطا کند! [۱۴]

راغب اصفهانی زیر لفظ آل می‌گوید: «آل» مقلوب أهل است – تا آنجا که می‌گوید:- اهل درباره‌ی کسانی که ذاتاً به یک انسان اختصاص دارند حالا یا از طریق فامیلی نزدیک و یا از طریق موالات و دوستی، به کار برده می‌شود. خداوند در قرآن می‌فرماید: ﴿وَءَالَ عِمۡرَٰنَ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ٣٣﴾[آل عمران: ۳۳]. در آیه‌ای دیگر می‌فرماید:﴿أَدۡخِلُوٓاْ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ أَشَدَّ ٱلۡعَذَابِ٤٦﴾[غافر: ۴۶]. «آل فرعون را در شدیدترین عذاب داخل کنید».

بعضی گفته‌اند: آل پیامبر، نزدیکان و بستگان آن حضرت جهستند، و بعضی دیگر گفته‌اند: کسانی‌اند که از لحاظ علم دینی به آن حضرت جاختصاص دارند؛ چون اهل دین دو دسته‌اند: دسته‌ای علم ریشه‌دار و عمیق و عمل محکم دارند که به آنان آل پیامبر جو امتش گفته می‌شود، و دسته‌ای دیگر از روی تقلید علم دارند که به آنان امت حضرت محمد جگفته می‌شود، ولی آل حضرت محمد جگفته نمی‌شود. پس هر آل پیامبر جامت وی است اما هر امت پیامبر، آل پیامبر جنیست. به جعفر صادق گفته شد: مردم می‌گویند که مسلمانان همه‌شان آل پیامبر جهستند، گفت: هم دروغ می‌گویند و هم راست می‌گویند. گفتند: این به چه معناست؟ گفت: دروغ می‌گویند از این جهت که همه‌ی امت آل پیامبر جمی‌باشد و راست می‌گویند از این جهت که هرگاه شریعت پیامبر جرا کاملاً اجرا کنند، آل پیامبر جمحسوب می‌شوند. [۱۵]

[۷] - نمی‌دانم که این اهل چرا فقط از میان دامادهای پیامبر جبه علیستخصیص داده شده و به سایر دامادهای پیامبر جاز جمله: عثمانس، شوهر دختر پیامبر و ابوالعاص بن ربیع، پدر امامه و همسر زینب دختر پیامبر جتعلق نمی‌گیرد. اگر بگوئیم به خاطر اینکه علی پسر عموی پیامبر جمی‌باشد، خوب چرا فقط علی اهل بیت است، چرا برادران وی جعفر و عقیل اهل بیت به حساب نمی‌آیند؟ آیا کسی پاسخگو هست؟ [۸] - القاموس، مصر، بابی حلبی،۱۹۵۲م، ج۳، ص۳۲. [۹] - زبیدی، تاج العروس. [۱۰] - ابن منظور افریقی، لسان العرب، بیروت، ج۱۱، ص۳۰- ۲۸. [۱۱] - جوهری، الصحاح، دارالکتاب العربی، مصر، ج۴، ص۱۶۲۹. [۱۲] - أساس البلاغة، مصر، ۱۹۵۳ م، ص۱۱. [۱۳] - ابوالحسین احمد بن فارس زکریا، مقاییس اللغة، بیروت، ج۱، ص۱۵۰. [۱۴] - المفردات فی غرائب القرآن، کراچی (پاکستان)، ص۲۸. [۱۵] - راغب اصفهانی، مفردات، ص۲۹ و ۳۰.