فتح سیسیل و ساردنی، و کرس و جنوب ایتالیا
در همان اوقات که جزیره‌ی «کرت» فتح شد، مسلمانان جزیره سیسیل را نیز تصرف نمودند و دولتی درخشان در آن تأسیس کردند. سه جزیره بزرگ سیسیل (صقیله) و ساردنی (سردانیه) و کرس (کورسکیا) واقع در وسط دریای مدیترانه (بحرالروم) به واسطه اهمیت و ثروتی که داشت پیوسته در معرض تاخت و تاز جنگجویان بود، و از سواحل افریقا و اسپانیا (اندلس) مورد حمله قرار می‌گرفت این حملات به صورت جنگ‌های منظم نبود، بیشتر اوقات جنگجویان را عده‌ای از مجاهدین و دریانوردان تشکیل می‌دادند، به همانگونه که بعدها بسیاری از دریانوردان انگلیسی و اسپانیائی در قرن شانزدهم میلادی معمول داشتند.
«سیسیل» در آن عصر تحت قیمومیت بیزانس یعنی روم شرقی می‌زیست، ولی «ساردنی» و «کرس» رسماً از روم اطاعت می‌کرد. فرانسویان «کرس» را تصرف کردند و «ساردنی» نیز تحت الحمایه آن‌ها قرار گرفت.
با اینکه خلفای اموی شام و سایر مسلمانان بارها این سه جزیره را مورد حمله قرار دادند ولی نظر به اهمیت موقع جزائر مزبور و دوری آن‌ها از سواحل افریقا و اسپانیای اسلامی و قلت نفرات سربازان اسلام و طبیعت این جنگ‌ها قدرت نیافتند به آن‌ها دست یابند.
ولی در اوائل قرن سوم هجری ناوگان جنگی اسلام در شمال افریقا و اسپانیا از لحاظ نیرومندی و آمادگی رزمی به میزانی رسید که سابقه نداشت.
حملات نورمانی‌ها به سواحل اسپانیا حکومت اسلامی «قرطبه» را بر آن داشت که دست به تأسیس نیروی دریائی نیرومندی بزند تا مرزهای خود را حفظ کند و بتواند با تعرض دریائی دشمن معامله به مثل نماید.
دولت «اغلبی» تونس نیز نیروی دریائی قابل ملاحظه‌ای برای نگاهداری سواحل خود از حملات رومی‌ها و فرانسویان بوجود آورد. اغلبی‌ها از «تونس» که آب‌های دریای مدیترانه را تحت فرمان داشتند ناوگان نیرومند آن‌ها در این آب‌ها یعنی از جزیره فلوریه گالیبار تا ساردنی و کرس آمد و رفت می‌نمود. و سواحل آن‌ها را مورد حمله قرار می‌داد.
بیش از همه جزیره «سیسیل» نظر به نزدیکی به افریقا و اهمیت داخلی آن، مورد توجه اغلبی‌ها بود و پیوسته در انتظار فرصت برای تصرف آن بودند.
ماجرای فتح جزیره سیسیل بدینگونه بود که فرمانده ناوگان روم به نام «فیمی» مورد خشم امپراطور واقع شد و به حکمران مسلمان تونس «زیادة الله بن اغلب» ملتجی گشت. حکمران اغلبی نیز «اسد بن فرات» را که اصلا از مردم «غرناطه» اسپانیا بود و در ایام جوانی از مشرق به آن جا رفته بود، و سرداری بزرگ و دریا نوردی مشهور و دانشمندی عالیقدر به شمار می‌رفت مأمور فتح «سیسیل» کرد.
«اسد بن فرات» قبلا نیز چند بار در جزایر دریای مدیترانه پیکار کرده بود و به گفتۀ ابن خلدون جزیره «قوصره» را گشود [۶۳]حکمران اغلبی فرمان جهاد صادر کرد، همه جنگجویان نیز دعوت او را اجابت کردند. از تمام سواحل مملکت کشتی جنگی جمع‌آوری شد. و در سال ۲۱۲ هـ امیرالبحر مسلمین «اسد بن فرات» با نیروی دریائی عظیم خود در ساحل «پازرو» که نزدیکترین قسمت ساحلی سیسیل به افریقا بود، پیاده شد سپس بدون اینکه از سپاهیان رومی تحت فرمان «فیمی» که به منظور کمک به وی همراه او آمده بود، استمداد کند با سپاهیان خود، به قسمت جنوبی جزیره حمله برد.
بسیاری از دژها را تصرف کرد و شهرهای سرقوسه (سیراکوسا) و «پالرمو» را محاصره نمود، در میان سربازان اسد بن فرات و رومی‌ها جنگ‌های سختی درگرفت، امپراطور روم نیروهای امدادی برای تقویت رومی‌ها گسیل داشت و بدینوسیله وضع مسلمانان سخت به مخاطره افتاد، چندین بار شکست خوردند، و بسیاری از آن‌ها به واسطه شیوع بیماری وبا مردند که از جمله سردار آن‌ها اسد بن فرات بود (۲۱۳ هـ).
رومیان نیر فرصت را غنیمت شمرده محاصره مسلمین را تنگتر نمودند، ولی از طرف دولت «اغلبی» نیروی امدادی برای مسلمانان رسید و همان موقع نیز ناوگانی از مجاهدان اندلس (اسپانیا) به آن‌ها پیوست (۲۱۴ هـ) . مسلمانان حمله را از سر گرفتند و «پالرمو» را مجدداً فتح کردند.
دولت «اغلبی» پیوسته نیروی امدادی برای مجاهدان مسلمین می‌فرستاد، و سربازان اسلام نیز قلعه‌ها و دژهای سیسیل را یکی بعد از دیگری می‌گشودند. با این وصف پیشروی آن‌ها برای تصرف سراسر جزیره به واسطه کوهستانی‌بودن منطقه، به کندی انجام می‌گرفت.
ناچار در آن قسمت که فتح کرده بودند استقرار یافتند، و حکومتی تأسیس کردند که تا فتح آخرین پایگاه جزیره یعنی «سرقوسه» در سال ۲۲۴ هجری دوام داشت.
دولت اسلامی سیسیل به مدت دو قرن باقی بود. جزیره مزبور در سایه حکومت اسلامی تمدن درخشانی یافت و به صورت منبع سرشاری درآمد، و با علوم و تجارت و صنعت خود می‌درخشید، تا اینکه به واسطه ضعف و سستی که در ارکان آن دولت کوچک اسلامی راه یافت، در سال ۴۶۴ هـ «رجر» نورمانی آن را از چنگ مسلمانان درآورد، و بدینگونه دولت اسلامی سیسیل سقوط کرد.
[۶۳] مقدمه صفحۀ ۲۱۱ – جزیرۀ قوصره همین جزیره پنتلاریا Pantellaria است.