شیعه و تقیه، تقیه از دیدگاه اهل سنت و جماعت
ابن حجر عسقلانی یکی از علمای برجسته اهل سنت و جماعت در تعریف تقیه چنین می‌گوید: «دوری جستن و اجتناب ورزیدن از آشکار ساختن معتقدات خویش را تقیه گویند» [۵۳۰]. تقیه همچنین می‌تواند بر زبان راندن سخنی باشد که شخص در باطن هیچ اعتقادی به آن ندارد. و به همین سبب ابن أثیر تقیه را بدین صورت تعریف کرده است: «وانمود ساختن واظهار خلاف آنچه شخص در باطن به آن معتقد است را تقیه گویند» [۵۳۱].
اکنون پس از آشنا شدن با تعریف شرعی تقیه، به ذکر نکاتی بسیار مهم پیرامون این مسأله می‌پردازیم:
۱- انسان مسلمان تقیه و توریه را با مشرکین و کافرانی بکار می‌برد که در صورت برآورده نساختن خواست آن‌ها، او را تحت آزار و اذیت و شکنجه قرار داده و یا حتی ممکن است او را به قتل برسانند.
ابن جریر طبری - /- در تفسیر این آیه:
﴿إِلَّآ أَن تَتَّقُواْ مِنۡهُمۡ تُقَىٰةٗۗ﴾[آل عمران: ۲۸].
«مگر در صورتیکه از آن‌ها (کافران) بهراسید و با آن‌ها راه تقیه و توریه پیش گیرید». گفته است: «تقیه که خداوند متعال آن را در این آیه ذکر کرده است فقط با کفار بکار برده می‌شود و نه با مسلمانان» [۵۳۲].
۲- با وجود اینکه تقیه کردن با کافران به هنگام تهدید و آزار و اذیت آن‌ها، مسأله‌ای جائز و روا می‌باشد اما آنچه شایسته تر و برازنده تر است که انسان مسلمان در مقابل خواسته‌های نا به حق آن‌ها ایستادگی کرده و تسلیم اوامر کافران نگردد. ابن بطال در این رابطه می‌گوید: «تمام علما بر این مسأله اتفاق نظر دارند که آن مسلمانی که در مقابل تهدیدات و شکنجه‌های کافران ایستادگی کند و سخنان کفر آلودی را که آن‌ها خواسته‌اند بر زبان خویش جاری نسازد و در این راه جان خود را از دست بدهد، اجر و ثواب افزون تری را صاحب می‌شود» [۵۳۳].
زندگانی و سیرت رسول الله جو یاران ایشان همچون ابوبکر صدیق و بلال حبشی و شهادت سمیه مادر عمار و خبیب شو مقاومت آن‌ها در برابر شکنجه‌ها و آزار و اذیت‌های مشرکین، بهترین شاهد برای این مسأله می‌باشد.
۳- تقیه هرگز نباید از چهار چوب زبان فراتر رفته و به اعتقادی قلبی و یا به عمل مبدل گردد.
ابن عباس بمی‌گوید: «کاربرد تقیه فقط در چهار چوب زبان منحصر می‌گردد و قلب بایستی مالامال ایمان باشد». و ابو العالية در این رابطه گفته است: «تقیه کردن فقط با زبان می‌باشد، نه با عمل» [۵۳۴].
۴- تقیه کردن فقط در حالت ضرورت و تنگنایی بکار برده می‌شود. همانگونه که اگر شخصی از شدت گرسنگی در معرض هلاک شدن باشد، می‌تواند از گوشت مردار و یا خوک استفاده کرده و خود را نجات دهد.
پس از آشنایی مسأله تقیه از دیدگاه اهل سنت و جماعت اکنون به بررسی آن از دیدگاه مذهب تشیع می‌پردازیم.
[۵۳۰] فتح الباری بشرح صحیح البخاری لابن حجر العسقلانی ۱۲/۳۱۴ (کتاب الاکراه). [۵۳۱] النهایه فی غریب الحدیث و الاثر لابن الاثیر ۱/۱۹۳. [۵۳۲] جامع البیان فی تفسیر القرآن للطبری ۶/۳۱۶ (تحقیق شاکر). [۵۳۳] فتح الباری بشرح صحیح البخاری لابن حجر العسقلانی ۱۲/۳۱۷ (کتاب الاکراه). [۵۳۴] جامع البیان فی تفسیر القرآن للطبری ۶/۳۱۴- ۳۱۵ (تحقیق شاکر)، فتح الباری بشرح صحیح البخاری لابن حجر العسقلانی ۱۲/۳۱۴.