(۲۳) درود بر رسول الله ص بعد از تشهد

۵۳ـ «اَللهم صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ وَعَلى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ، اَللهم بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ» [۸۲].

ترجمه: «بار الها! بر محمد ص و آل محمد درود بفرست همچنان که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادى، همانا تو ستوده و باعظمت هستى. بار الها! بر محمد و آل محمد برکت نازل فرما همچنان که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت نازل کردى، همانا تو ستوده و باعظمت هستى».

کلمات حدیث

آلِ مُحَمَّدٍ: اهل بیت و افراد خانواده‌ی ایشان.

آلِ إِبْرَاهِيْمَ: نسل ابراهیم که فرزندان اسماعیل و اسحاق هستند.

حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ: دارای صفات ستودنی و بزرگواری.

رهنمود حدیث:

هنگامی که رسول اکرم ص به یارانش کیفیت سلام گفتن در تشهد را یاد داد آنها پرسیدند که ای رسول اکرم،چگونه بر شما درود بفرستیم؟ رسول اکرم ص درود معروف به ابراهیمی را به آنها آموزش داد. اینگونه پرسیدنی که منجر به عملی شرعی می‌شود اشکالی ندارد و مشمول این آیه نمی‌شود که فرمود: ای مؤمنان از چیزهایی نپرسید که اگر آشکار گردد باعث بد حالی شما می‌شوند. (مائده:۱۰۱)

و در پایان دو نام زیبا از نام‌های الله (حمید و مجید) را آورد به‌خاطر اینکه فقط او مالک همه‌ی نعمت‌هایی است که بندگان از آن برخودار هستند پس تنها او شایسته‌ی سپاس و ستایش و بزگواری است.

فوائد حدیث:

۱- فضیلت درود فرستادن بر رسول اکرم ص و کنجکاوی صحابه در این باره.

۲- یکی از اهداف درود فرستادن، کسب تقرب و نزدیک شدن به الله با پیروی از دستورات و پرهیز از منهیات است.

۳- انتخاب درود ابراهیمی در نماز و بیرون نماز مستحب است ضمن اینکه گفتن درود‌های دیگر نیز بیرون از نماز کفایت می‌کند.

۴- مشروعیت کثرت درود فرستادن در همه‌ی اوقات به‌ویژه در رورزهای جمعه که حسب احادیث صحیح در این روز سلام و درود به رسول الله رسانیده می‌شود.

۵۴- «اَللهم صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ» [۸۳].

«بار الها! برمحمد و همسران و فرزندانش درود فرست همچنان که بر ابراهیم درود فرستادى، و بر محمد و همسران و فرزندانش برکت نازل گردان همچنان که بر آل ابراهیم برکت نازل فرمودى، همانا تو ستوده و باعظمت هستى».

معنی کلمات حدیث:

أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ: خانواده‌اش.

رهنمود حدیث:

این درود نیز یکی دیگر از عبارات درود نماز است. همچنین بیانگر این مطلب است که درود فرستادن بر رسول اکرم ص در تشهد اول مشروعیت دارد.. مختص تشهد دوم نیست. مطلب دوم اینکه این درود بیانگر جایگاه رفیع ابراهیم ÷است که او از هر کس دیگری به رسول اکرم ص نزدیکتر است چنانکه خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّ أَوۡلَى ٱلنَّاسِ بِإِبۡرَٰهِيمَ لَلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُ وَهَٰذَا ٱلنَّبِيُّ﴾[آل عمران: ۶۸]. «نزدیک‌ترین مردم به ابراهیم کسانی هستند که از او پیروی نموده‌اند و این پیامبر است».

[از آنجا که الله متعال به ما دستور داده تا به رسول اکرم صدرود بفرستیم، گویا ما به ایشان می‌گوییم ما نتوانستیم حق مطلب را ادا کنیم و از شما می‌خواهیم که «صل علی محمد...» «بر محمد درود بفرست».

یعنی گفته‌اند: مراد از درود الله متعال این است که نام او را در مجلس فرشتگان گرامی بدارد.

خطابی می‌گوید: «درود بمعنی تعظیم و گرامی داشت مختص رسول اکرم ص است و اما کاربرد آن برای دیگران بمعنی رحمت و برکت است».

سوالی در اینجا مطرح می‌شود که مقام ابراهیم از مقام محمد پائین‌تر است و معمولاً مشبه به، از مشبه قوی‌تر می‌باشد؟ در جواب گفته شده است که آل ابراهیم انبیا بودند و خود ابراهیم نیز یکی از انبیاء اولوالعزم است ولی آل محمد ص، انبیا نیستند. پس آل محمد به تناسب جایگاه خویش مشمول درود الهی می‌شوند باقی می‌ماند درودی که شامل حال خود ابراهیم و آل ایشان که همه انبیا بودند شده بود، این مقدار عظیم را ما برای رسول اکرم صمی‌طلبیم. و بهتر از همه، سخنی است که ابن قیم گفته و آن اینکه خود محمد ص جزو فرزندان ابراهیم است پس ما از الله متعال می‌خواهیم که همان مقدار درود که شامل حال ابراهیم و فرزندانش که همه انبیا بودند از جمله خود محمد ص را یکجا شامل حال محمد ص بنماید [۸۴].

فوائد حدیث:

۱- درود در نماز، کلمات متنوع و مختلفی دارد.

۲- جواز درود گفتن بر غیر پیامبر که بمعنی دعا و طلب آمرزش برای آنان می‌شود.

۳- عدم ثبوت کلمه ی«سیدنا» در هیچ یک از سندهای صحیح احادیث درود.

[۸۲] بخارى مع الفتح (۶/۴۰۸). [۸۳] بخارى مع الفتح (۶/۴۰۷) و مسلم (۱/۳۰۶) ولفظ حدیث از مسلم است. [۸۴] شرح حصن المسلم محمد بن عبدالوهاب احمد.