(۲۶) دعای نماز استخاره

۷۴- جابر بن عبد الله مى‌گوید: رسول الله ص استخاره را در هرکارى همانند سوره‌اى از قرآن به ما مى‌آموخت و می‌فرمود: هرگاه یکى از شما خواست کارى انجام دهد، غیر از نماز فرض، دو رکعت نماز بخواند، سپس بگوید:

«اَللهم إِنِّيْ أَسْتَخِيْرُكَ بِعِلْمِكَ، وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيْمِ، فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلاَ أَقْدِرُ، وَتَعْلَمُ وَلاَ أَعْلَمُ، وَأَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوْبِ، اَللهم إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَـذَا الأَمْرَ ـ وَيُسَمِّيْ حَاجَتَـهُ ـ خَيْرٌ لِيْ فِيْ دِيْنِـيْ وَمَعَاشِيْ وَعَاقِبَـةِ أَمْرِيْ ـ أَوْ قَالَ: عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ ـ فَاقْدِرْهُ لِيْ وَيَسِّرْهُ لِيْ ثُمَّ بَارِكْ لِيْ فِيْهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِيْ فِيْ دِيْنِيْ وَمَعَاشِيْ وَعَاقِبَةِ أَمْرِيْ ـ أَوْ قَـالَ: عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ ـ فَاصْرِفْهُ عَنِّيْ وَاصْرِفْنِيْ عَنْهُ وَاقْدِرْ لِـيَ الْـخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أَرْضِنِيْ بِهِ» [۱۰۴].

ترجمه: «اى الله! به وسیله‌ى علمت از تو طلب خیر مى‌کنم، و به‌وسیله‌ى قدرتت از تو توانایى مى‌خواهم، از تو فضل بسیارت را مسألت مى‌نمایم، زیرا تو توانایى و من ناتوان، و تو مى‌دانى و من نمى‌دانم، و تو دانندهى امور پنهان هستى. الهى! اگر در علم تو این کار ـ حاجت خود را نام مى‌برد ـ باعث خیر من در دین و آخرت است ـ یا مى‌گوید: در حال و آینده‌ى کارم ـ آن را برایم مقدور و آسان بگردان، و در آن برکت عنایت فرما، و چنانچه در علم تو این کار برایم در دنیا و آخرت باعث بدى است ـ یا مى‌گوید: در حال و آینده‌ى کارم ـ پس آن را از من، و مرا از آن، منصرف بگردان، و خیر را براى من هر کجا که هست مقدّر نما، و آنگاه مرا با آن خشنود بگردان».

کسى که از خالق، طلب خیر نماید و از مخلوق، مشورت بگیرد، و در کارش ثابت قدم باشد، پشیمان نمى‌شود، خداوند مى‌فرماید: ﴿وَشَاوِرۡهُمۡ فِي ٱلۡأَمۡرِۖ فَإِذَا عَزَمۡتَ فَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ﴾[آل عمران: ۱۵۹] «در کارها با مردم، مشورت کن، و هرگاه تصمیم به انجام کارى گرفتى، به خدا توکل کن».

کلمات حدیث:

۱- استخاره: از میان دو کار طلب کردن آنچه به خیر اوست.

۲- هم: عزم، اراده.

۳- أَسْتَقْدِرُكَ: از قدرت و نیروی خودت به من ببخش.

۴- مَعَاشِيْ: زندگی‌ام.

۵- عَاقِبَـةِ أَمْرِيْ: پایان کار، عاقبت و قیامت.

۶- أَرْضِنِيْ: مرا بدان قانع و راضی کن.

رهنمود حدیث:

در این حدیث برکت استخاره بیان شده است که هرگاه انسان اراده‌ی انجام کار مباحی را بکند ولی در دل متردد باشد. استخاره در اینجا سنت است که از الله بخواهد تا او را به آنچه که خیر اوست راهنمایی کند. بدینصورت که ابتدا دو رکعت نماز نافله بخواند و در پایان چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام این دعا را بخواند که در بر گیرنده‌ی مسایل مهمی است. اولا در این دعا علم و دانش به الله تفویض شده که فقط او از عاقبت و نتیجه و خیر و شر همه چیز با خبر است و فقط او توانایی جلب خیر و دفع ضرر وزیان را دارد. چه بسا انسان دست به کاری می‌زند مثلا با فلان فرد مورد نظر ازدواج می‌کند ولی نهایتا می‌بیند که این کار به ضرر او تمام می‌شود. همچنین در این دعا به ما آموزش داده شده تا از الله بخواهیم که ما را به آنچه خیر ما در آن است را فراهم کند و قانع سازد اگر کاری که می‌خواهیم انجام دهیم به نفع ماست آن‌را ممکن و میسر سازد و گرنه کاری کند که در قلب هیچ وابستگی‌ای نسبت به آن احساس نکنیم. نکته‌ی دیگری که در این حدیث حایز اهمیت است میزان شفقت و خیر خواهی رسول اکرم ص نسبت به امت خویش می‌باشد که سعی بر آن داشت تا همه‌ی آنچه را که به نفع دین و دنیای ماست به ما آموزش دهد چنانکه روای حدیث می‌گوید: رسول اکرم ص دعای استخاره را به ما مانند سوره‌ای از قرآن آموزش می‌داد. پس نیاز یک مسلمان به استخاره مانند نیاز وی به یادگیری و خواندن سوره‌ای از قرآن است.

فوائد حدیث:

۱- توجه و اهمیت بالغ رسول الله به آموزش این دعا بیان‌گر اهمیت آن در زندگی مسلمان‌ها است.

۲- در کار واجب، حرام و مکروه استخاره لازم نیست.

۳- اثبات این مطلب که علم، قدرت و فضل به الله اختصاص دارد و در نعمت‌هایش هیچ احدی حقی ندارد.

۴- خیر و شر فقط در دست الله متعال است ولی ادب حکم می‌کند که نباید شر وبدی را به الله نسبت داد.

۵- انسان مسلمان، در همه کارها به الله متعال مراجعه می‌کند و به حول و قوه‌ی او اعتماد می‌نماید.

[۱۰۴] بخارى (۷/۱۶۲).