(۴۰) دعای شک و وسوسه در ایمان
۱۳۳- «يَسْتَعِيذُ بِاللهِ» [۱۶۴].
«به الله پناه ببرد».
«ینْتَهِی عَمَّا شَكَّ فِیهِ» [۱۶۵].
«آنچه را که در آن، به شک افتاده است، رها کند».
معنی کلمات حدیث:
ینْتَهِی عَمَّـا شَكَّ فِیهِ: باز آمدن از شک و تردید و ادامه ندادن با شیطان
رهنمود حدیث:
این حدیث بیان‌گر معالجه‌ی نبوی برای مبتلایان به بیماری وسوسه، شک و تردید در امور دینی و ایمانی است. چرا که شیطان همچون سگ پارس کننده‌ای دنبال انسان می‌افتد تا توجه او را به سوی خود جلب کرده با خود به دوزخ ببرد. بنابراین می‌طلبد که انسان از گزند شیطان در قلعه محکمی پناه ببرد که قطعا این قلعه محکم همان ذکر الهی و پناه جستن به الله از وسوسه‌های شیطانی است. زیرا شیطان با شنیدن نام الله خود را پنهان می‌کند و پا به فرار می‌گذارد. ولی کنار آمدن با شیطان در پذیرش وسواس و شبهه‌ها و در صدد پاسخ دادن به آنها شدن گردنه حیرانی است که عاقبتی جز نابودی و سرگردانی و جنون ندارد.
فوائد حدیث:
۱- وسوسه‌ها و افکار ذهنی قابل مؤاخذه نیستند مگر این که در ذهن تثبیت شوند.
۲- وسوسه شیطان خود دلیل ایمان آشکار فرد است.
۳- شناخت اسما و صفات الهی با عث از بین رفتن شبهه‌ها می‌شود.
۱۳۴- یقُول: «آمَنْتُ بِاللهِ وَرُسُلِهِ» [۱۶۶]. بگوید: «به الله و فرستادگانش ایمان آوردم».
کلمات حدیث:
آمَنْتُ: ایمان راستین بدون هیچ تردید و کژی.
رهنمود حدیث:
این ورد راه شیطان را یکسره می‌بندد. چرا که ایمان به الله و پیامبرانش شامل ایمان به الله و آنچه نازل نموده می‌باشد و راه‌های ایجاد وسوسه و انحراف را بر شیطان می‌بندد.
[حدیث به‌صورت کامل چنین است که رسول اکرم صمی‌فرماید: شیطان نزد شما می‌آید و می‌گوید: چه کسی این را آفریده چه کسی آنرا آفریده تا اینکه می‌گوید: چه کسی پروردگار را آفریده است؟ وقتی به اینجا رسید، از شر شیطان به الله پناه ببرید و دست نگهدارید.
مازری /می‌گوید: خواطری که در ذهن خطور می‌کند بر دو نوع است: نوعی زودگزر و غیر ثابت و نوعی ثابت و مستقر است.
نوع اول با اعوذ بالله گفتن و نوع دوم با استدلال و حجت دفع می‌شود] [۱۶۷].
فوائد حدیث:
۱- ایمان آوردن به سایر پیامبران و کتاب‌هایشان واجب است.
۲- دشمنی دیرینه شیطان با فرزندان آدم ادامه دارد.
۳- راه نجات از گزند شیطان یادگیری علم شرعی، عمل به آن و دعوت به سوی آن است چرا که دوای بیماری شک و تردید، علم و دانش است.
۱۳۵- این آیه را بخواند: ﴿هُوَ ٱلۡأَوَّلُ وَٱلۡأٓخِرُ وَٱلظَّٰهِرُ وَٱلۡبَاطِنُۖ وَهُوَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٌ٣﴾ [۱۶۸]«او اوّل است که آغازى ندارد و آخر است که پایانى ندارد، و آشکار است که همه چیز بر او دلالت دارد، و پنهان است که حواس انسان بر او احاطه ندارد، او به همه چیز آگاه است».
معنی کلمات حدیث:
نگا: شماره ۱۰۳.
رهنمود حدیث:
روزی مردی نزد عبدالله بن عباس که دانشمند این امت و مفسر قرآن است آمد. ابن عباس از چهره آن مرد نگرانی را درک کرد و پرسید چه شده است؟ مرد گفت: چیزی در دل احساس می‌کنم و سوگند خورد که چیزی بگوید ابن عباس گفت: شبهه‌ای در دلت ایجاد شده و خندید و افزود: هیچ کس از این مسأله در امان نبوده تا جایی که خداوند فرموده است: ﴿فَإِن كُنتَ فِي شَكّٖ مِّمَّآ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ فَسَۡٔلِ ٱلَّذِينَ يَقۡرَءُونَ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلِكَ﴾[یونس: ۹۴]. «اگر تو ای پیامبر در مورد آنچه بر تو نازل کردیم دچار شک و تردید هستی، از کسانی که قبل از تو کتاب به آنها داده شده و آن را می‌خوانند بپرس» سپس ابن عباس ببه آن مرد گفت: هر گاه در دل شبهه‌ای احساس نمودی این آیه را بخوان.
﴿هُوَ ٱلۡأَوَّلُ وَٱلۡأٓخِرُ وَٱلظَّٰهِرُ وَٱلۡبَاطِنُۖ وَهُوَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٌ٣﴾[الحدید: ۳]. «اوست اول و آخر و ظاهر و باطن، و او به هر چیزى داناست».
فوائد حدیث:
۱- مقام علمی ابن عباس بکه در اثر دعای رسول اکرم صبدان دست یافت.
۲- مراد از علمای اهل کتاب که در آیه ۹۴ سوره یونس از آنها یاد شده افرادی مانند عبدالله بن سلام و یارانش هستند.
۳- میزان شیفتگی و حرص گذشتگان نیک بر سلامت باور و اعتقاد.
[۱۶۴] بخارى مع الفتح (۶/۳۳۶) و مسلم (۱/۱۲۰). [۱۶۵] بخارى مع الفتح (۶/۳۳۶) و مسلم (۱/۱۲۰). [۱۶۶] مسلم (۱/۱۱۹ ـ ۱۲۰). [۱۶۷] شرح اسماء الله الحسنی مجدی ابن عبدالوهاب احمد. [۱۶۸] سوره حدید، آیه:۳. روایت ابوداود (۴/۳۲۹) و ألبانى در صحیح ابوداود (۳/۹۶۲) آنرا حسن دانسته است.