(۳۵) دعا به هنگام مشقت

۱۲۲- «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ الْعَظِيْمُ الْـحَلِيْمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيْمِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ رَبُّ السَّمَوَاتِ وَرَبُّ اْلأَرْضِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيْمُ» [۱۵۵].

«هیچ معبود بحقی جز الله بزرگ و بردبار که پروردگار عرش بزرگ و پروردگار آسمان‌ها و زمین و عرش گرامى است، وجود ندارد».

معنی کلمات حدیث:

الْـحَلِيْمُ: بردبار، کسی که با وجود قدرت مؤاخذه را به تاخیر می‌اندازد.

رهنمود حدیث:

این حدیث بیان‌گر این مطلب است که رسول اکرم ص در همه حالات به الله متعال پناه می‌جست. معمولا ایشان وقتی مشکلی پیش می‌آمد این دعا را می‌خواند. دعایی که با بیان توحید و یگانگی الله و دو صفت عظمت و حلم آغاز می‌شود. یعنی الله متعال بقدری عظیم است که هیچ کاری بر او دشوار نیست و از آنجا که نسبت به بندگانش بردبار است، غم و اندوه آنان را فورا برطرف می‌سازد. سپس با اقرار به ربوبیت الله به‌ویژه این که رب و صاحب عرش عظیم و صاحب آسمان‌ها و زمین و همه موجودات است به ستایش او پرداخت.

فوائد حدیث:

۱- کسی که در پی تحقق توحید باشد، قلبش جز به یاد الله متعال به کسی و چیزی جز او وابسته نخواهد بود.

۲- اثبات صفت حلم و بردباری برای الله متعال بیان‌گر میزان گستردگی رحمت وی نسبت به همه مخلوقاتش می‌باشد.

۴- شناخت اسما و صفات الهی باعث نزدیکی بیشتر بنده با آفریدگارش می‌شود.

۵- تسبیح و ستایش الله متعال از اسباب رفع مشکلات و غم و اندوه می‌باشد چنان که خود می‌فرماید: ﴿فَلَوۡلَآ أَنَّهُۥ كَانَ مِنَ ٱلۡمُسَبِّحِينَ١٤٣ لَلَبِثَ فِي بَطۡنِهِۦٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ١٤٤﴾[الصافات: ۱۴۳-۱۴۴].

ترجمه: «و اگر از تسبیح‌کنندگان نبود به ‌طور قطع تا روزی که (همه) برانگیخته می‌شوند، در شکم ماهی می‌ماند».

۱۲۳- «اَللهم رَحْمَتَكَ أَرْجُو فَلاَ تَكِلْنِيْ إِلَى نَفْسِيْ طَرْفَةَ عَيْنٍ، وَأَصْلِحْ لِيْ شَأْنِيْ كُلَّهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ» [۱۵۶].

«اى الله! به رحمت تو امیدوارم، مرا به اندازه‌ى یک چشم به هم زدن به حال خودم وامگذار و تمام امورم را اصلاح کن، جز تو معبود بحقی وجود ندارد».

معنی کلمات حدیث:

لاَ تَكِلْنِيْ: رهایم نکن.

طَرْفَةَ عَيْنٍ: چشم به هم زدن.

رهنمود حدیث:

رسول اکرم صگفتن این دعا را هنگام مواجه شدن با مشکلات توصیه نمود و آن‌را «دعای مکروب» (غم و اندوه) نامیده است.

از این دعا چنین درس می‌گیریم که انسان مسلمان هنگام مواجه شدن با ناملایمات زندگی امیدش را به الله متعال از دست نمی‌دهد بلکه به رحمت او متوسل می‌شود و می‌گوید: اَللهم رَحْمَتَكَ أَرْجُو…و امر خویش را به آفریدگارش می‌سپارد و از ایشان می‌خواهد که او را لحظه‌ای به حال خودش رها نسازد و با این کار به قدری از روحیه بالایی برخوردار می‌شود که می‌گوید: « وَأَصْلِحْ لِيْ شَأْنِيْ كُلَّهُ…». «بار الها همه کارهای مرا اصلاح نما».

فوائد حدیث:

۱- مسلمان واقعی، به قضای الهی راضی است، چه شیرین باشد و چه تلخ.

۲- اعتماد به الله متعال باعث دفع وسوسه‌های شیطانی و دفع نا امیدی از رحمت الله می‌شود.

۳- چاره اندیشی الله متعال برای بنده بهتر از چاره اندیشی خود بنده است.

۱۲۴- ﴿لَّآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنتَ سُبۡحَٰنَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ﴾ [۱۵۷].

«هیچ معبود بحقی جز تو وجود ندارد، پاک و منزّهى و من از زمره‌ى ستمکاران بودم».

رهنمود حدیث:

رسول اکرم صدر مورد این دعا فرمود: دعای ذالنون پیامبر، یعنی یونس÷است که در شکم ماهی آن را خواند.

همچنین فرمود: هر انسان مسلمانی این دعا را بخواند الله متعال حاجتش را برآورده خواهد ساخت البته بستگی به ایمان، یقین و توکل خواننده دارد.

فوائد حدیث:

۱- بیان اهمیت یقین و توکل بر الله متعال که اینها جزو اعمال قلب به شمار می‌روند.

۲- اقرار به کمال الوهیت الله متعال با اعتراف به کوتاهی عملکرد خویش در طاعت الله، بیان‌گر صداقت بنده است.

۳- مژده به وقوع گشایش با پناه بردن صادقانه به الله متعال و استمداد از وی چنان‌که برای یونس ÷به وقوع پیوست.

۱۲۵- «اللهُ اللهُ رَبِّيْ لاَ أُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا» [۱۵۸].

«الله، الله پروردگار من است و هیچ چیزى را با او شریک قرار نمى‌دهم».

رهنمود حدیث:

این دعا را رسول اکرم صبه اسما دختر عمیس لآموزش داد تا هنگام مصیبت و مشکلات آن را بخواند. اسما نیز آن را به فرزندش عبدالله بن جعفر آموزش داد که این بیان‌گر حسن تربیت یک فرزند بر اساس سنت نبوی از طرف یک مادر مؤمن است.

فوائد حدیث:

۱- میزان شیفتگی گذشتگان نیک در فراگیری علم و عمل و نشر آن.

۲- اعلام انزجار از انواع شرک بزرگ و کوچک.

۳- توسل به الله متعال با ابراز توحید جهت دفع غم و اندوه و مصیبت.

[۱۵۵] بخارى (۷/۱۵۴) و مسلم (۴/۲۰۹۲). [۱۵۶] ابوداود (۴/۳۲۴) و أحمد (۵/۴۲). و ألبانی در صحیح ابوداود (۳/۹۵۹) آنرا حسن دانسته است. [۱۵۷] ترمذى (۵/۵۲۹) و حاکم (۱/۵۰۵) آنرا صحیح دانسته و ذهبی با حاکم موافقت کرده است، و نگا: صحیح ترمذى (۳/۱۶۸). [۱۵۸] ابوداود (۲/۸۷) و نگا: صحیح ابن ماجه (۲/۳۳۵).