(۱۰۹) جواب دادن به سلام شخص کافر

۲۲۷ـ «إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَهْلُ الْكِتَابِ فَقُولُوا: وَعَلَيْكُمْ» [۲۶۱].

«اگر اهل کتاب (یهود یا نصارى) به شما سلام کردند، بگویید: (وَعَلَيْكُمْ)».

کلمات حدیث

أَهْلُ الْكِتَابِ: یعنی یهود و نصارا.

رهنمود حدیث

این حدیث بیانگر عدل و انصاف اسلام در برخورد با غیر مسلمانان است. و سنت است که هرگاه آنها سلام کردند در جواب «وعلیكم» گفته شود. چنانکه الله متعال می‌فرماید: ﴿وَإِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٖ فَحَيُّواْ بِأَحۡسَنَ مِنۡهَآ أَوۡ رُدُّوهَآ﴾[النساء: ۸۶] «هرگاه به شما سلام داده شد شما در جواب به بهتر از آن یا با همان پاسخ دهید». و اما علت اینکه در پاسخ آنها کلمه‌ی «السلام» گفته نشود به‌خاطر این است که یهودیان وقتی با رسول اکرم صروبرو می‌شدند به‌جای سلام می‌گفتند: «سام علیكم» که دعای نابودی و بمعنی «مرگ بر تو بود» رسول اکرم صبه مسلمانان فرمود: شما در جواب «وعلیكم» بگویید یعنی آنچه می‌گویید بر شما باد فرق نمی‌کند که سلام بگوید یا چیز دیگری.

[ابن عباس بمی‌گوید: جواب سلام یهود و نصارا را بدهید به‌دلیل اینکه قرآن می‌فرماید: «هرگاه سلام دادند جواب آن‌را به همان نحو یا بهتر از آن بدهید».

آنچه از این سخن ابن عباس فهمیده می‌شود این است که اگر آنها به‌صورت شفاف و واضح «السلام علیكم» گفتند شما جواب آنها را به نحو احسن بدهید اما اگر آنها به‌صورت غیر واضح سلام دادند آنگاه باید طبق حدیث فوق در جواب فقط «وعلیكم» گفته شود] [۲۶۲].

فوائد حدیث

۱- میزان دشمنی و کینه‌ی یهود نسبت به رسول اکرم صو پیروانش تا جایی که در احوالپرسی و سلام نیز از ابراز آن دریغ نمی‌کردند.

۲- عدم جواز گفتن چیزی اضافه بر «وعلیكم» در برخورد با اهل کتاب بدلیل سخن انس که می‌گوید: به ما دستور داده شده که جز «وعلیكم» چیز دیگری در احوالپرسی با اهل کتاب نیفزائیم. چنانکه حافظ ابن حجر سند این روایت را جید دانسته است.

البته برخی از علما به جواز گفتن «وعلیكم السلام» در جواب سلام اهل کتاب اعتقاد دارند مشروط به اینکه گفتن سلام از طرف آنان صریح و آشکار باشد نگا: الفتح (۱۱/۴۵) و الصحیة (۲۲۴۲).

[۲۶۱] بخارى مع الفتح (۱۱/۴۲) و مسلم (۴/۱۷۰۵). [۲۶۲] شرح حصن المسلم مجدی بن عبدالوهاب احمد.