فضیلت ذکر
الله مى‌فرماید:
﴿فَٱذۡكُرُونِيٓ أَذۡكُرۡكُمۡ وَٱشۡكُرُواْ لِي وَلَا تَكۡفُرُونِ١٥٢﴾[البقرة: ۱۵۲].
«مرا یاد کنید تا من نیز شما را یاد کنم، و از من سپاسگزارى کنید و ناسپاسى مرا نکنید».
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ ذِكۡرٗا كَثِيرٗا٤١﴾[الأحزاب: ۴۱].
«اى مؤمنان! الله را بسیار یاد کنید».
﴿وَٱلذَّٰكِرِينَ ٱللَّهَ كَثِيرٗا وَٱلذَّٰكِرَٰتِ أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُم مَّغۡفِرَةٗ وَأَجۡرًا عَظِيمٗا﴾[الأحزاب: ۳۵].
«مردان و زنانى که الله را بسیار یاد مى‌کنند، الله براى آنها آمرزش و پاداش بزرگى فراهم ساخته است».
﴿وَٱذۡكُر رَّبَّكَ فِي نَفۡسِكَ تَضَرُّعٗا وَخِيفَةٗ وَدُونَ ٱلۡجَهۡرِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ وَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ٢٠٥﴾[الأعراف: ۲۰۵].
«پروردگارت را در دل خود، با فروتنى، هراس، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان یاد کن و از زمره‌ى غافلان مباش».
رسول الله ص مى‌فرماید: «مَثَلُ الَّذي يَذْكُرُ رَبَّهُ وَالَّذِي لاَ يَذْكُرُ رَبَّهُ مَثَلُ الْحَيِّ وَالْمَيِّتِ» [۱۱]. «مثال کسى که پروردگارش را یاد مى‌کند و کسى که پروردگارش را یاد نمى‌کند، مانند زنده و مرده است».
و فرمودند: «أَلاَ أُنَبِّئُكُمْ بِخَيْرِ أَعْمَالِكُمْ، وَأَزْكَاهَا عِنْدَ مَلِيكِكُمْ، وَأَرْفَعِهَا فِي دَرَجَاتِكُمْ، وَخَيْرٌ لَكُمْ مِنْ إِنْفَاقِ الذَّهَبِ وَالْوَرِقِ، وَخَيْرٌ لَكُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّكُمْ فَتَضْرِبُوا أَعْنَاقَهُمْ وَيَضْرِبُوا أَعْنَاقَكُمْ؟ قَالُوا بَلَى. قَالَ: ذِكْرُ اللهِ تَعَالَى» [۱۲]. «آیا شما را از بهترین اعمال با خبر نگردانم که نزد پروردگارتان پاکیزه‌تر و بیش از هر چیز باعث بالا رفتن درجات شما و براى شما از بخشش طلا و جواهرات نیز بهتر است، حتى از این که با دشمنان روبرو شوید و گردن آنها را بزنید و آنها گردن شما را بزنند بهتر است؟ اصحاب گفتند: بلى پیامبرص فرمود: ذکر و یاد الله تعالى می‌باشد».
همچنین رسول الله ص فرمود:
«يَقُولُ اللهُ تَعَالَى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَكَرَنِي، فَإِنْ ذَكَرَنِي فِي نَفْسِهِ ذَكَرْتُهُ فِي نَفْسِي، وَإِنْ ذَكَرَنِي فِي مَلأٍ ذَكَرْتُهُ فِي مَلأٍ خَيْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَىَّ شِبْرًا تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعًا، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ ذِرَاعًا تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ بَاعًا، وَإِنْ أَتَانِي يَمْشِي أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً» [۱۳].
ابوهریره سمی‌گوید: نبی اکرم ص فرمود: «خداوند متعال [در حدیث قدسى] می‌فرماید: من با بنده‌ام بر اساس گمانی که به من دارد، رفتار می‌نمایم. و هنگامی که مرا یاد می‌کند، من با او هستم. پس اگر در تنهایی مرا یاد کند، من هم او را در تنهایی، یاد خواهم کرد. و اگر مرا در میان جمع، یاد کند، من او را در میان جمع بهتری، یاد خواهم کرد. و اگر به اندازۀ یک وجب به من نزدیک شود، من به اندازۀ یک ذراع به او نزدیک می‌شوم. و اگر به اندازۀ یک ذراع به من نزدیک شود، من به اندازۀ یک باع (فاصلۀ باز کردن دو دوست) به او نزدیک می‌شوم. و اگر قدم زنان به سوی من بیاید، من دوان دوان به سوی او خواهم آمد».
از عبدالله بن بُسْر تروایت شده که مردى گفت: یا رسول الله، امور اسلام زیاد هستند، به من چیزى یاد دهید که به آن تمسک جویم. پیامبر ص فرمودند: «لاَ يَزَالُ لِسَانُكَ رَطْبًا مِنْ ذِكْرِ اللهِ» [۱۴]. «پیوسته زبانت با یاد خدا تَر باشد».
و نیز پیامبر اکرم ص فرمودند: «مَنْ قَرَأَ حَرْفًا مِنْ كِتَابِ اللهِ فَلَهُ بِهِ حَسَنَةٌ، وَالْـحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِـهَا، لاَ أَقُولُ:﴿الٓمٓ﴾حَرْفٌ؛ وَلَكِنْ: أَلِفٌ حَرْفٌ، وَلاَمٌ حَرْفٌ، وَمِيمٌ حَرْفٌ» [۱۵].
«هرکس یک حرف از قرآن بخواند، یک نیکى برایش نوشته مى‌شود، و هر نیکى، ده برابر خواهد شد، من نمى‌گویم: ﴿الٓمٓ﴾یک حرف است، بلکه: ألف یک حرف، لام یک حرف، و میم یک حرف است».
عقبه بن عامر تمى‌گوید: در صُفَّه بودیم که رسول الله ص بیرون آمد و فرمود:
«أَيُّكُمْ يُحِبُ أَنْ يَغْدُوَ كُلَّ يَوْمٍ إِلَى بُطْحَانَ أَوْ إِلَى العَقِيْقِ فَيَأْتِيَ مِنْهُ بِنَاقَتَيْنِ كَوْمَاوَيْنِ فِي غَيْرِ إِثْمٍ وَلاَ قَطِيْعَةِ رَحِمٍ؟».
«کدام یک از شما دوست دارد که هر روز صبح، به بُطْحَان یا عقیق برود و با دو شتر بار برگردد بدون این که گناهى یا قطع صله ى رحمى انجام داده باشد»؟.
گفتیم: یا رسول الله! ما دوست داریم. فرمود: «أَفَلاَ يَغْدُو أَحَدُكُمْ إِلَى المَسْجِدِ فَيَعْلَمَ، أَوْ يَقْرَأَ آيَتَيْنِ مِنْ كِتَابِ اللهِ ﻷخَيْرٌ لَهُ مِنْ نَاقَتَيْنِ، وَثَلاَثٌ خَيْرٌ لَهُ مِنْ ثَلاَثٍ، وَأَرْبَعٌ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَرْبَعٍ، وَمِنْ أَعْدَادِهِنَّ مِنَ الإِبِلِ». [صحیح مسلم ۱/۵۵۳]
«هرکس به مسجد برود و دو آیه از کتاب الله ﻷرا یاد بگیرد یا بخواند، براى او از دو شتر بهتر است، وسه آیه از سه شتر، و چهار آیه از چهار شتر، و به تعداد آیات از همان تعداد شتر، برایش بهتر و سودمندتر است».
و رسول الله ص فرمودند: «مَنْ قَعَدَ مَقْعَدًا لَمْ يَذْكُرِ اللهَ فِيهِ كَانَتْ عَلَيْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ، وَمَنْ اضْطَجَعَ مَضْجَعًا لَمْ يَذْكُرِ اللهَ فِيهِ،كَانَتْ عَلَيْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ» [۱۶].
«هرکس در جایى بنشیند و آنجا، الله را یاد نکند، از طرف خدا، بر او زیان وارد خواهد شد و هرکس به پهلو بخوابد و الله را یاد نکند، براى این غفلت هم از جانب خدا زیان خواهد دید».
همچنین فرمود: «مَا جَلَسَ قَوْمٌ مَجْلِسًا لَمْ يَذْكُرُوا اللهَ فِيهِ، وَلَمْ يُصَلُّوا عَلَى نَبِيِّهِمْ إِلاَّ كَانَ عَلَيْهِمْ تِرَةٌ، فَإِنْ شَاءَ عَذَّبَهُمْ وَإِنْ شَاءَ غَفَرَ لَـهُمْ» [۱۷].
«هر گروهى در مجلسى بنشیند و در آن، ذکر الله را نکند و بر پیامبرشان درود نفرستد، مگر اینکه بر آنها حسرت و افسوس وارد مى‌شود، و بر الله است که آنها را ببخشد یا عذاب دهد».
و رسول الله ص فرمود:
«مَا مِنْ قَوْمٍ يَقُومُونَ مِنْ مَجْلِسٍ لاَ يَذْكُروُنَ اللهَ فِيهِ إِلاَّ قَامُوا عَنْ مِثْلِ جِيْفَةِ حِمَارٍ وَكَانَ لَـهُمْ حَسْرَةً» [۱۸]. «هیـچ گروهى از مجلسى که در آن، الله را یاد نکرده‌اند بر نمى‌خیزند، مگر مثل اینکـه از لاشه‌ى الاغى برخاسته‌اند، و این مجلس برای آنان باعث حسرت خواهد بود».
[۱۱] بخارى مع الفتح (۱۱/۲۰۸) و مسلم (۱/۵۳۹) به این لفظ: «مَثَلُ البیتِ الَّذي یُذْکَرُ اللهُ فِیهِ وَالبَیتِ الَّذِی لاَ یُذْکَرُ اللهُ فیهِ مَثَلُ الْـحَيِّ وَالمَیت». [۱۲] ترمذى (۵/۴۵۹) وابن ماجه (۲/۱۲۴۵) ونگا: صحیح ابن ماجه. [۱۳] بخارى (۸/۱۷۱) ومسلم (۴/۲۰۶۱) و لفظ از امام بخارى است. [۱۴] ترمذى (۵/۴۵۸) وابن ماجه (۲/۱۲۴۶) ونگا: صحیح ترمذى (۲۲/۱۳۹) وصحیح ابن ماجه (۲/۳۱۷). [۱۵] ترمذى (۵/۱۷۵) ونگا: صحیح ترمذى (۳/۹). [۱۶] ابوداود (۴/۲۶۴) وغیره. و نگا: صحیح الجامع (۵/۳۴۲). [۱۷] ترمذى و نگا: صحیح ترمذى (۳/۱۴۰). [۱۸] ابوداود (۴/۲۶۴) وأحمد (۲/۳۸۹) و نگا: صحیح الجامع (۵/۱۷۶).