(۲۱) دعاهای سجده‌ی تلاوت

۵۰- «سَجَدَ وَجْهِيْ لِلَّذِيْ خَلَقَهُ، وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ وَبِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ ﴿فَتَبَارَكَ ٱللَّهُ أَحۡسَنُ ٱلۡخَٰلِقِينَ﴾[المومنون:۱۴» [۷۷]. «چهره‌ام براى ذاتى که آن‌را آفرید و شنوایى و بینایى را با قدرت و توانایى خود در آن قرار داد، سجده کرد. بسیار با برکت است بهترینِ آفرینندگان».

معنی کلمات حدیث:

حَوْلِهِ: برگردانیدن مصیبت‌ها.

قُوَّتِهِ: قدرتش برای ایجاد و بخشیدن حس شنوایی و بینایی به آنها.

رهنمود حدیث:

در اینجا به بیان خاص بعد از عام پرداخته یعنی نخست چهره را که شامل چشم و گوش می‌شود بیان فرمود سپس به بیان چشم و گوش به‌صورت خاص پرداخت که الله به قدرت خویش آنها را شکافت و به آنها حس بینایی و شنوایی بخشید. این ورد را معمولا در سجده تلاوت می‌خواند و به آیه سوره اسراء جامه عمل می‌پوشانید: ﴿يَخِرُّونَۤ لِلۡأَذۡقَانِۤ سُجَّدٗاۤ١٠٧ وَيَقُولُونَ سُبۡحَٰنَ رَبِّنَآ إِن كَانَ وَعۡدُ رَبِّنَا لَمَفۡعُولٗا١٠٨﴾[الإسراء: ۱۰۷-۱۰۸]. «به سجده می‌افتند و می‌گو یند: پرودگار ما پاک و وعده‌اش شدنی است».

فوائد حدیث:

۱- اعتراف به این که همه چیز وابسته به حول و قوه‌ی الهی و مدد و نصرت او می‌باشد.

۲- سپاسگزاری نعمت‌های الهی با استفاده‌ی نعمت‌ها در رضای الله ممکن است.

۳- سجده‌های قرآنی، سجده‌ی تلاوت نامیده می‌شوند.

۵۱- «اَللهم اكْتُبْ لِـيْ بِهَا عِنْدَكَ أَجْرًا، وَضَعْ عَنِّيْ بِهَا وِزْرًا، وَاجْعَلْ لِيْ عِنْدَكَ ذُخْرًا، وَتَقَبَّلْهَا مِنِّيْ كَمَا تَقَبَّلْتَهَا مِنْ عَبْدِكَ دَاوُوْدَ» [۷۸].

ترجمه: «اى الله! براى من در نزد خود به‌خاطر این سجده اجری بنویس و به‌وسیله‌ى آن، گناهى را دور بگردان، و این سجده را براى من در نزد خود ذخیره بگردان و آن‌را از من چنان بپذیر که از بنده ات داود پذیرفتى».

معنی کلمات حدیث:

وَضَعْ: محو کردن.

وِزْرًا: گناه.

ذُخْرًا: گنج،ذخیره، پس انداز.

رهنمود حدیث:

این حدیث داستان عجیبی دارد و آن اینکه ابو سعید خدری نزد رسول اکرم ص آمد و گفت: در خواب دیده است که پشت درختی نماز می‌خوانده، هنگامیکه به سجده رفته است، درخت نیز با او سجده کرده و دعای فوق را خوانده است رسول اکرم ص با شنیدن این رؤیا، آیه سجده را تلاوت نمود و به سجده افتاد و دعایی را که ابو سعید گفته بود درخت خوانده است بر زبان آورد.

[ابن حزم می‌گوید: «در قرآن ۱۴ سجده‌ی تلاوت وجود دارد» ایشان سجده‌ی آخر سوره‌ی حج را بحساب نیاورده‌اند ولی رأی راجح این است که در سوره‌ی حج دو سجده وجود دارد و بدینصورت تعداد سجده‌های تلاوت در قرآن پانزده عدد می‌باشد] [۷۹].

فوائد حدیث:

۱- سخن گفتن درخت و نالیدن درخت خرما که منبر رسول اکرم ص بود همه‌ی اینها معجزاتی است که بیانگر صداقت رسول اکرم ص می‌باشند.

۲- همه‌ی موجودات آسمانها و زمین برای الله سجده می‌کنند جز انسان‌ها و جن‌های کافر چنانکه الله می‌فرماید: ﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ يَسۡجُدُۤ لَهُۥۤ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ وَٱلشَّمۡسُ وَٱلۡقَمَرُ وَٱلنُّجُومُ وَٱلۡجِبَالُ وَٱلشَّجَرُ وَٱلدَّوَآبُّ وَكَثِيرٞ مِّنَ ٱلنَّاسِۖ وَكَثِيرٌ حَقَّ عَلَيۡهِ ٱلۡعَذَابُۗ وَمَن يُهِنِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن مُّكۡرِمٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَفۡعَلُ مَا يَشَآءُ۩١٨﴾[الحج: ۱۸].

ترجمه: «آیا نمی‌دانی همه‌ی کسانی که در آسمان‌ها و زمین هستند و نیز خورشید و ماه و ستارگان و کوه‌ها و درختان و چارپایان و بسیاری از مردم برای الله سجده می‌کنند و بسیاری هم سزاوار عذاب هستند. و هر کس که الله خوارش نماید، دیگر کسی نیست که او را گرامی بدارد. بی‌گمان الله هر چه بخواهد، انجام می‌دهد».

۳- جایز بودن بیان خواب‌های نیک بر خلاف خواب‌های شیطانی.

سؤال: آیا برای سجده تلاوت نیز طهارت، پوشیدن عورت و روبه قبله استادن شرط است یا خیر؟

جواب: در طهارت از حدث بزرگ و رو به قبله بودن و ستر عورت اختلافی نیست اما در وضو اختلاف نظر وجود دارد. امام صنعانی در «سبل السلام» می‌گوید: وجوب طهارت در مورد نماز آمده است و یک سجده را نمی‌توان نماز نامید پس کسی‌که برای سجده تلاوت معتقد به وجوب طهارت است باید دلیل ارائه نماید.

بنده می‌گویم: در صحیح بخاری وارد شده که ابن عباس می‌گوید: رسول اکرم ص هنگام تلاوت آیه سجده‌ی سوره‌ی نجم سجده نمود. و با ایشان مسلمانان و مشرکین و جن و انس سجده کردند علاوه بر این حداقل چیزی که به آن نماز گفته می‌شود یک رکعت است در حالی که سجده کمتر از رکعت است.

[۷۷] ترمذى (۲/۴۷۴) و أحمد (۶/۳۰) و حاکم (۱/۲۲۰) و آنرا صحیح دانسته و ذهبی با حاکم موافقت کرده است، و الفاظ اضافى در روایت از حاکم مى‌باشد. [۷۸] ترمذى (۲/۴۷۳) و حاکم (۱/۲۱۹) و آنرا صحیح دانسته و ذهبی با حاکم موافقت کرده است. [۷۹] شرح حصن المسلم مجدی بن عبدالوهاب احمد.