(۷۰) دعای پایان غذا

۱۸۰ـ «اَلْـحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِيْ أَطْعَمَنِيْ هَذَا وَ رَزَقَنِيْهِ، مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنِّيْ وَلاَ قُوَّةٍ» [۲۱۳].

«سپاس معبودی را که این غذا را به من خورانید و روزی‌ام گردانید بدون اینکه قدرت و توانى داشته باشم».

معنی کلمات حدیث:

رَزَقَنِيْهِ: برایم فراهم نمود.

رهنمود حدیث:

در اینجا به این مطلب پرداخته شده که همه‌ی نعمت‌های ظاهری و باطنی داده‌ی الله متعال است. و از جمله نعمت‌های ظاهری که باید به‌خاطر آن از الله متعال ممنون و سپاسگزار بود، نعمت خوراک می‌باشد که نشانه‌ی قدرت الهی است چرا که انسان فقط تخم را در زمین می‌کارد، سپس الله متعال با قدرت کامل خویش آن‌را به ثمر می‌نشاند، چنانکه می‌فرماید: ﴿أَفَرَءَيۡتُم مَّا تَحۡرُثُونَ٦٣ ءَأَنتُمۡ تَزۡرَعُونَهُۥٓ أَمۡ نَحۡنُ ٱلزَّٰرِعُونَ٦٤﴾[الواقعة: ۶۳-۶۴] «آیا چیزی را که می‌کارید، دیده‌اید؟! * آیا شما آن را می‌رویانید، یا ما می‌رویانیم؟!»

و آنگونه که در آخر حدیث بیان گردیده رسول اکرم ص به گوینده این ورد مژده می‌دهد که همه‌ی گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود البته مراد از گنا‌هان در اینجا گناها صغیره می‌باشند.

فوائد حدیث:

۱- مستحب بودن حمد و ثنای مجدد به‌خاطر نعمت جدیدتر.

۲- روزی، بخششی از جانب الله متعال است و بستگی به تلاش بنده ندارد گرچه بنده موظف است که از اسباب کسب روزی حلال استفاده نماید.

۱۸۱ـ «اَلْـحَمْدُ لِلَّهِ حَمْدًا كَثِيْرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيْهِ غَيْر ]مَكْفِيٍّ وَلاَ[ مُوَدَّعٍ، وَلاَ مُسْتَغْنًى عَنْهُ رَبَّناَ» [۲۱۴].

«ستایش بسیار زیاد، پاکیزه و مبارک، خدایى را که بى نیاز است و درخواست از او همیشه ادامه دارد، و همه به او نیازمندند، پروردگارا! ستایش‌مان را قبول فرما».

معنی کلمات حدیث:

غَيْر مَكْفِيٍّ: نعمت‌هایش برگردانیده نمی‌شود.

وَلاَ مُوَدَّعٍ: پایان ناپذیر.

وَلاَ مُسْتَغْنً: دائما نیازمند به او هستیم.

رهنمود حدیث:

این حدیث بیانگر مستحب بودن گفتن حمد وثنا‌ی الله متعال در پایان غذا و هنگام جمع کردن سفره است تا هم ادای شکری کرده و هم طالب بقا و استمرار نعمت باشد. چرا که انسان مسلمان عادتا نعمت‌های الهی را نادیده نمی‌گیرد بلکه همواره بدان اعتراف می‌کند با زبان و عمل اظهار شکر و بندگی می‌نماید. باید دانست که از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی بر بندگانش نعمت آب و غذا است که به فضل و کرم خویش فراهم نموده است. رسول اکرم ص علاوه بر دعای فوق این دعا را نیز گهگاهی بعد از غذا می‌خواند «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَطْعَمَ وَسَقَى، وَسَوَّغَهُ وَجَعَلَ لَهُ مَخْرَجًا» «ستایش مر خدایی را که خوارک و نوشیدنی داد و آن‌را گوارا گردانید و راهی برای بیرون شدن آن گشود».

فوائد حدیث:

۱- انسان لحظه‌ای از پرودگارش بی‌نیاز نخواهد بود.

۲- الله متعال مطلقاً غنی و بی‌نیاز است و هیچگاه محتاج کسی نمی‌شود.

۳- استحباب مبالغه و افراط در تعریف و ستایش الله متعال.

[۲۱۳] أصحاب سنن به‌جز نسائى، و نگا: صحیح ترمذى (۳/۱۵۹). [۲۱۴] بخارى (۶/۲۱۴) و ترمذى (۵/۵۰۷) با همین لفظ.