(۳۴) دعای هنگام غم و اندوه

۱۲۰- «اَللهم إِنِّيْ عَبْدُكَ، اِبْنُ عَبْدِكَ، اِبْنُ أَمَتِكَ، نَاصِيَتِيْ بِيَدِكَ، مَاضٍ فِيَّ حُكْمُكَ، عَدْلٌ فِيَّ قَضَاؤُكَ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ، سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ، أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِيْ كِتَابِكَ، أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَدًا مِنْ خَلْقِكَ، أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِيْ عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ، أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ رَبِيْعَ قَلْبِيْ، وَنُوْرَ صَدْرِيْ، وَجَلاَءَ حُزْنِيْ، وَذَهَابَ هَمِّيْ» [۱۵۳].

ترجمه: «الهى! من بنده‌ى تو و فرزند بنده و کنیز تو هستم، پیشانى من (زمامم) در دست تو است، فرمان تو در حق من نافذ، فیصله‌ات در حق من عین عدالت است. الهى! من به‌وسیله‌ى هر اسمى که خـود را بـا آن مسمّى کرده‌اى، یـا در کتابت نازل کرده‌اى، یا به یکى از مخلوقاتت تعلیم داده‌اى، یا ترجیح داده‌اى که نزد تو در علم غیب بماند، از تو مسألت مى‌نمایم که قرآن را بهار دل، نور سینه، برطرف کننده‌ى غم و اندوه من بگردانى».

معنی کلمات حدیث:

نَاصِيَتِيْ: پیشانی‌ام یعنی همه امورم.

عَدْلٌ: حق، انصاف.

اسْتَأْثَرْتَ: ترجیح داده‌ای که نزد خودت محفوظ بماند.

رَبِيْعَ قَلْبِيْ: بهار دلم.

رهنمود حدیث:

این دعا بیان‌گر رضا به قضای الهی و تسلیم در برابر اوامر اوست انسان مسلمان در معرض ناملایمات زندگی قرار می‌گیرد ولی به ستوه در نمی‌آید و لب به شکوه نمی‌گشاید به‌خاطر این که می‌داند امتحان و آزمایش جزو سنت‌های الهی است و دنیا جای خوش گذرانی نیست همان گونه که بهترین بندگان الله یعنی پیامبران و اولیاء الهی در این دنیا رنگ خوشگذرانی و رفاه را ندیدند. بنابراین رسول اکرم ص دعای فوق را به ما آموزش داد تا بعد از سپردن امور خویش به الله متوسل به پروردگار خویش شویم و این نوع توسل جزو توسل‌های مشروعی است که الله آن را دوست دارد و می‌پسندد. همچنین این دعا بیان‌گر نکته بسیار مفید دیگری است و آن این که تلاوت قرآن و اندیشیدن در آیاتش از بزرگترین و سایل دفع غم و اندوه بشمار می‌آید.

فوائد حدیث:

۱- خواندن این دعا با صداقت و اخلاص باعث زدوده شدن غم و اندوه می‌گردد.

۲- الله متعال نام‌هایی نیز دارد که هیچ کس از بندگانش آنها را نمی‌داند.

۳- سعادت حقیقی با بندگی الله متعال و پیروی از دینش متحقق خواهد شد.

۴- اقرار به بندگی الله.

۵- بنده مالک نفع و ضرر خویش نیست.

۱۲۱- «اَللهم إِنِّيْ أَعُوْذُ بِكَ مِنَ الْـهَمِّ وَالْـحَزَنِ، وَالْعَجْزِ وَالْكَسَلِ، وَالْبُخْلِ وَالـْجُبْنِ، وَضَلَعِ الدَّيْنِ وَغَلَبَةِ الرِّجَالِ» [۱۵۴].

«بارالها! من از غم و اندوه، و ناتوانى و سستى، بخل و ترس، سنگینى وام، و غلبه‌ى مردان، به تو پناه مى‌برم».

معنی کلمات حدیث:

اَللهم: آنچه در حال حاضر فکر انسان را به خود مشغول دارد.

الْـحَزَنِ: آنچه در گذشته فکر انسان را مشغول داشته.

ضَلَعِ الدَّيْنِ: سنگینی وام.

غَلَبَةِ الرِّجَالِ: چیرگی مردان و قوه قهریه‌شان.

رهنمود حدیث:

این دعا نیز از دعاهای جامع و فراگیری است که طبق قول راوی حدیث؛ انس بن مالک؛ رسول اکرم ص خیلی زیاد این ورد را بر زبان می‌آورد. در این دعا از هر آن چیزی که باعث غم و اندوه برای انسان می‌شود به الله پناه خواسته شده است. چرا که این گونه موارد باعث مشغولیت فکری و ضعف و کسالت جسمی می‌شود و انسان را در طلب روزی حلال و همچنین انجام عبادات، فاقد نیرو می‌کند و این امر منجر به بخل، خودداری از انفاق و بزدلی که جزو بدترین خصلت‌ها هستند می‌شود.

و در پایان از ورشکستگی مالی و مدیون شدن و از چیرگی مردان که همان صاحبان دین هستند به الله پناه خواسته است که همه این‌ها نتیجه همان ضعف و ناتوانی است چه بسا انسان از کسی مالی قرض می‌گیرد سپس نمی‌تواند برگرداند و قرض دهنده عرصه را بر او تنگ و زندگی را به کامش تلخ می‌گرداند.

فوائد حدیث:

۱- پیوسته دعا کردن یکی از اسباب دفع بلا و مصیبت است.

۲- ناتوانی در پرداخت دیون باعث از دست دادن روحیه فرد می‌شود.

۳- رهایی قلب از ترس و بزدلی و تندرستی تن از ضعف و تنبلی جزو اسباب موفقیت به شمار می‌روند.

[۱۵۳] أحمد ۱/۳۹۱ و ألبانی آنرا صحیح دانسته است. [۱۵۴] بخارى (۷/۱۵۸) نگا: بخارى مع الفتح (۱۱/۱۷۳).