فصل دوم
898 – (12) عن وائل بن حجر قال: رأيت رسول الله جإذا سَجَدَ وَضَعَ رُكبَتَيهِ قَبلَ يَدَيهِ وَإذا نَهَضَ رَفَعَ يَدَيهِ قَبلَ رُكبَتَيهِ. رواه أبوداود والترمذي والنسائي وابن‌ماجه والدارمي [641].
898- (12) وائل بن حجر س گوید: پیامبر ج را دیدم که هرگاه به سجده می‌رفت قبل از گذاشتن دو دست خویش، زانوهایش را بر زمین می‌نهاد و وقتی که از سجده بلند می‌شد، پیش از برداشتن زانوها، دست‌هایش را از زمین برمی‌داشت.
[این حدیث را ابوداود، ترمذی، نسایی، دارمی و ابن‌ماجه روایت کرده‌اند].
899 – (13) وعن أبي هريرة سقال: قال رسول الله ج:إذا سجد أحَدُكُم فلا يَبْرُك كَما يَبْرُكُ البَعِيرُ وَليَضَع يَدَيهِ قَبلَ رُكبَتَيهِ. رواه أبو داود والنسائي والدارمي. قال أبو سليمان الخطابي: حديث وائل بن حُجرٍ أثبت من هذا. وقيل: هذا منسوخ [642].
899- (13) ابوهریره س گوید: پیامبر ج فرمود: هرگاه یکی از شما به سجده می‌رود، همچون شتر زانو نزند، بلکه دست‌هایش را قبل از زانوهایش (روی زمین) بگذارد.
[این حدیث را ابوداود، نسائی و دارمی روایت کرده‌اند. ابوسلیمان خطابی گوید: حدیث وائل بن حجر س (شماره 898) از این حدیث (حدیث ابوهریره سقوی‌تر و ثابت‌تر است. و برخی گفته‌اند: این حدیث با حدیث وائل بن حجر س منسوخ است].
شرح: ابن قیم می‌گوید:
حدیث ابوهریره س مقلوب است و در اصل «وليضع ركبتيه قبل يديه»بوده است. یعنی به هنگام رفتن به سجده، دو زانو را قبل از دو دست بر زمین نهد و اول حدیث «مانند شتر زانو نزند» این مسئله را تأیید می‌کند چرا که در اول حدیث می‌گوید: «مثل شتر خود را به سجده نیاندازید. بدین صورت که اول دست‌ها را می‌نهد و بعد پاها را»، در حالی که آخر حدیث برخلاف اول حدیث است، اول حدیث می‌فرماید: «مانند شتر خود را نیاندازید»، وآخر حدیث می‌گوید: «دست‌ها را قبل از زانو ها بر زمین بگذارید» و این خود بیانگر اضطراب حدیث ابوهریره س است.
به هر حال از مجموعه‌ی روایات دانسته می‌شود که حدیث وائل بن حجر س نسبت به حدیث ابوهریره س، در نزد علماء و صاحب‌نظران فقهی از جمله احناف، شوافع، امام احمد، اسحاق و جماعتی دیگر از علما، قوی‌تر، صحیح‌تر و به ثواب نزدیک‌تر است. از این‌رو بهتر است که هنگام رفتن به سجده، زانوها قبل از دست‌ها بر زمین نهاده شود و وقت بلندشدن از سجده، دست‌ها قبل از زانوها از زمین برداشته شود.
900 – (14) وعن ابن‌عباس قال: كان النبي جيقول بين السجدتين: اللَّهمَ اغفِر لِي وَارحَمنِي وَاهدِنِي وعافِنِي وارزُقنِي. رواه أبوداود والترمذي [643].
900- (14) ابن‌عباس ـ بـ گوید: پیامبر ج بین دو سجده می‌فرمود: «اللهم اغفر لی وارحمنی واهدنی و عافنی وارزقنی» «خداوندا! مرا ببخش و به من رحم کن و به راه راست و درست رهنمون و هدایتم ده و مرا تندرست و سلامت قرار بده و روزیم رسان».
[این حدیث را ابوداود و ترمذی روایت کرده است].
901 – (15) وعن حذيفة أن النبي جكان يقول بين السجدتين: رب اغفر لي. رواه النسائي والدارمي [644].
901- (15) حذیفه س گوید: پیامبر ج بین دو سجده می‌فرمود: «رب اغفر لی»؛ «پروردگارا! مرا ببخش و مورد عفو و گذشت خویش قرار بده».
[این حدیث را نسائی و دارمی روایت کرده‌اند].
[641]- ابوداود 1/524 ح 838، ترمذی 2/56 ح268 و قال: حدیث حسن غریب، نسایی 2/206 ح 1089، ابن ماجه 1/286 ح 882، دارمی 1/347 ح 1320. [642]- ابوداود 1/525 ح 840، نسایی 1/207 ح 1091، دارمی 1/347 ح 1321، مسنداحمد 2/381. [643]- ابوداود 1/530 ح 850، ترمذی 2/76ح 284، ابن ماجه 1/290 ح 898، مسنداحمد 1/371. [644]- نسایی 2/231 ح 1145، دارمی 1/348 ح 1324، ابوداود 1/544 ح 874، ابن ماجه 1/289 ح 897، مسنداحمد 398.