وسواس در وضو گرفتن
شیطان بر بعضی عبادت پیشگان در ترتیب نیت كردن تلبیس می‌كند چنانكه چند بار نیت نماز را بر زبان می‌آورند، حال آنكه نیت به قلب است و تلفظ آن لازم نیست و تكرار لفظ معنی ندارد. بعضی را هم از این راه وسوسه می‌كند كه از كجا این آبی كه می‌خواهی وضو بسازی پاک باشد؟ و هر احتمال دوری را در نظر او ظاهر می‌سازد، حال آنكه شرع می‌گوید در آب اصل بر پاكی است. و كثرت استعمال آب را هم چهار عیب هست: اسراف، وقت تلف كردن، فضولی در كار شرع كه كاربرد اندكی آب را برای وضو بس می‌داند، و بالاخره اگر شستشوی هر عضو از سه بار بگذرد نهی شده است. و بسا آنقدر وضو را طول می‌دهد كه وقت نماز می‌گذرد یا دست كم فضیلت اول وقت یا فضیلت رسیدن به نماز جماعت را ازدست می‌دهد.
و شیطان در اینجا چنین وسوسه می‌كند كه وضو مقدمه نماز است اگر وضو درست نشود نماز درست نیست، حال آنكه بعضی از همین آدمها را دیده‌ایم در مورد حلال یا حرام بودن خوراک و نوشیدنی خود این اندازه مقید نیستند و زبان در غیبت دراز می‌كنند. كاش كارشان برعكس بود! از پیغمبر جروایت است كه بر سعد گذشت دید [با آب زیاد] وضو می‌گیرد فرمود: یا سعد، این اسراف برای چیست؟ سعد پرسید: مگر در وضو هم اسراف هست؟ فرمود: بلی، ولو كنار آب روان نشسته باشی [باید به اندازه آب مصرف كنی] . و نیز از پیغمبر جروایت است كه فرمود: «بر وضو شیطانی «ولهان» نام موكل است از آن برحذر باشید». در روایت دیگر فرمود: «ولهان در وضو گرفتن بر مردم می‌خندد و مسخره‌شان می‌كند». و نیز روایت است كه فرمود: «در این امت اشخاصی خواهند بود كه در دعا و در وضو افراط می‌كنند». ابوالوفاء بن عقیل می‌گفت: «ارزشمندترین چیزها وقت است، وخدا را با آب (بازی) كمتر می‌توان عبادت كرد».
از پیغمبر جروایت است كه برای تطهیر بول اعرابی [كه در مسجد ادرار كرد] فرمود: «یک ذَنوب [نوعی دلو] آب كفایت است»؛ و درباره ازاله منی فرمود: «آن را با برگ «إذخر» پاک كن!» و درباره دامن بلند زنان كه بر زمین ساییده و احیاناً نجس می‌شود فرمود: «با دنباله‌اش پاک می‌گردد»؛ و درباره ادرار پسر بچه فرمود: «آبی بر آن بپاشید» و درباره ادار دختر بچه فرمود: «بر آن آب بریزید». و نیز روایت است كه آن حضرت یک وقت، حین نماز «اُمامه» دختر ابوالعاص بن ربیع [از زینب دختر پیغمر ج] را در بغل داشت و موقعی كه سجده می‌رفت او را بر زمین می‌گذاشت و چون بر می‌خواست بچه را هم بر می‌داشت. و نیز روایت است كه عمر سبه یک اعرابی خبر داد كه حیوانات درنده در ظرف آبش زبان زده از آن پاک است و پاک كننده و نوشیدنی. و نیز آن حضرت چارپای بدون پالان سوار می‌شد [یعنی بی‌تكلف بود و نیز اینکه عرق الاغ نجس نیست] ودر اخلاق و عادت آن حضرت استعمال آب زیاد به عنوان عبادت و قصد ثواب نشان نداده اند. آن حضرت از سنگابه مسجد وضو می‌ساخت و پیداست كه اعرابیان حیوان صفت با آن سنگابه چه می‌كردند؟ نشنیده‌ای كه آن اعرابی در مسجد ادرار كرد. این همه برای آن است كه ما بدانیم و بیاموزیم كه در آب اصل بر طهارت است. و نیز آورده اند كه حضرت از آب گودالی كه به رنگ حنا شده بود وضو ساخت و اینكه روایت كرده اند كه فرمود: «استنزهوا من البول» یا «تنزهوا من البول»؛ باید دانست كه «تنزه» را حد معلومی است. یعنی باید غافل از آن نبود كه رطوبت بول تا كجا رسیده، آن را تطهیر نمود؛ اما كاوش و دنبال كردن، اتلاف وقت است و شرع آن را نخواسته.
و نیز آورده‌اند كه اسود بن سالم (از صالحان بزرگ) در وضو آب بسیار به كار می‌برد پس از چندی آن عادت را ترک نمود. سبب پرسیدند گفت: شبی خفته بودم ندایی آمد و مرا منع كرد، چنانكه از سعید بن مسیب نقل است كه گفت: در وضو شستشوی هر عضو چون از سه بار بگذرد، آن وضو بالا نمی‌رود. اسود افزود: دیگر به آن عادت آب بازی باز نمی‌گردم و یک كف آب وضوی مرا كفایت است.