گفتار دوم: صوری که در آن دمیده می‌شود
صور، در زبان عربی، به«شیپور» گفته می‌شود. صحابه شدر مورد ماهیت صور، از رسول الله صپرسیدند، رسول الله صآن را به چیزی که نزد عرب شناخته شده بود، تفسیر فرمود, از عبدالله ابن عمرو بن عاص س، روایت شده که مردی نزد رسول الله صآمد و پرسید: صور چیست؟ رسول الله صفرمود: صور، شاخی است که در آن دمیده می‌شود [۱۴].
از حسن بصری سروایت شده است که می‌گوید: صور، جمع صورۀ است و به معنای دمیدن در اجساد مردگان است، تا دوباره زنده شوند و روح بیرون رفته به کالبد مادی باز گردد.
از ابو عبیده و کلبی روایت است که: صور با «واو ساکن» جمع صورة است. همان‌طور که سور (دیوار پیرامون شهر) جمع مسورۀ، صوف جمع صوفۀ و بسر جمع بسرة است. منظور از دمیدن در صور، دمیدن در اجساد است، تا ارواح به آن‌ها باز گردند.
البته این تفسیر و تاویل، به دلایل زیر اشتباه است:
۱- قرائتی که به حسن بصری نسبت داده شده است، از امامانی که قرائت‌شان دلیل به شمار می‌رود، نقل نشده است، بلکه شاذ یا ضعیف هستند.
۲- براساس دیدگاه ابوعبیده و کلبی، جمع صورۀ، صور، با فتحه واو است نه با سکون واو. در قرآن آمده است:
﴿وَصَوَّرَكُمۡ فَأَحۡسَنَ صُوَرَكُمۡ﴾[غافر: ۶۴].
«و شما را شکل بخشید و شکل‌هایتان را زیبا آفرید».
از کسی به اثبات نرسیده است که صور را با واو ساکن قرائت کرده باشد.
۳- کلماتی که بیان کردند، جمع نیستند؛ بلکه اسم جمع هستند که میان آن‌ها و مفردشان، با «ۀ» فرق گذاشته می‌شود.
۴- تفسیر صور به (اجساد)، خلاف عقیده اهل سنت و جماعت است, چون در این عقیده، صور به شیپور و بوق تفسیر شده است.
۵- تفسیر این گروه با تفسیر پیامبر صدر تضاد است.
۶- الله می‌فرماید:
﴿وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا مَن شَآءَ ٱللَّهُۖ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخۡرَىٰ فَإِذَا هُمۡ قِيَامٞ يَنظُرُونَ٦٨﴾[الزمر: ۶۸].
«در صور دمیده می‌شود و تمام کسانی که در آسمان‌ها و زمین هستند، می‌میرند، مگر کسانی که الله بخواهد (آنان را تا زمان دیگری زنده بدارد.) سپس بار دیگر در آن دمیده می‌شود، به ناگاه همگی بپا می‌خیزند و می‌نگرند».
بر اساس این آیه، دو بار در صور دمیده می‌شود، ولی زنده کردن یک بار صورت می‌گیرد؛ بنابراین نمی‌توان دمیدن در صور را به زنده کردن اجساد تفسیر نمود [۱۵].
اما این‌که برخی از دانشمندان گفته‌اند: صور از جنس یاقوت یا نور است، حدیث صحیحی را در این باره سراغ نداریم و حقیقت موضوع را به الله می‌سپاریم؛ چون الله بهتر از هر کسی به حقایق آگاه است.
[۱۴] سلسلة الاحادیث الصحیحه (۳/۶۸) شماره (۱۰۸۰) [۱۵] ن.ک: التذکرة قرطبی (۱۸۲. ۱۸۵) و فتح الباری ابن حجر (۱۱/۳۶۷) و لسان العرب (۲/۴۹۳)