سیمای روز رستاخیز

مطلب دوم: نابودی اعمال

کردار کافران دو گونه است:

گونه‌ی نخست: سرکشی و فساد در زمین است. این گونه کردار، باطل و فاسد می‌باشد و خیر و نیکی به بار نمی‌آورد و کسی هم انتظار ندارد که در برابر آن پاداش بگیرد.

الله متعال، این گونه کردارها را به تاریکیِ تو در تو مانند می‌کند:

﴿أَوۡ كَظُلُمَٰتٖ فِي بَحۡرٖ لُّجِّيّٖ يَغۡشَىٰهُ مَوۡجٞ مِّن فَوۡقِهِۦ مَوۡجٞ مِّن فَوۡقِهِۦ سَحَابٞۚ ظُلُمَٰتُۢ بَعۡضُهَا فَوۡقَ بَعۡضٍ إِذَآ أَخۡرَجَ يَدَهُۥ لَمۡ يَكَدۡ يَرَىٰهَاۗ وَمَن لَّمۡ يَجۡعَلِ ٱللَّهُ لَهُۥ نُورٗا فَمَا لَهُۥ مِن نُّورٍ٤٠﴾[النور: ۴۰].

‏«‏یا بسان تاریکی‌هایی در دریای ژرف است که امواج آن را فرا گرفته باشد و بر فراز آن امواج، امواج دیگری قرار گرفته باشد و بر فراز امواج، ابرهای تیره‌ای باشند. تاریکی‌ها یکی بر فراز دیگری جای گرفته‌اند (و آن چنان تاریکی و وحشتی پدید آید، که مسافر دریا) هرگاه دست خود را بیرون آورد، هنور آن را نمی‌بیند و کسی که الله نوری به او ندهد، خودش نوری ندارد‏‏»‏.

گونه‌ی دوم: کرداری مانند صدقه، صله‌ی رحم و بخشیدن مال در راه الله است که گمان می‌کنند دست‌آویزی برای آنان در نزد الله خواهد بود؛ اما در واقع سودی به آنان نمی‌رساند. الله برای این‌گونه اعمال، مثال‌هایی بیان فرمود است.

در برخی موارد، این گونه اعمال را به سراب تشبیه می‌کند. سرابی که انسان تشنه آن را آب می‌پندارد، ولی وقتی به آن‌جا می‌رسد تا تشنگی‌اش را بر طرف کند و جان بگیرد، چیزی به دست نمی‌آورد:

﴿وَٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَعۡمَٰلُهُمۡ كَسَرَابِۢ بِقِيعَةٖ يَحۡسَبُهُ ٱلظَّمۡ‍َٔانُ مَآءً حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَهُۥ لَمۡ يَجِدۡهُ شَيۡ‍ٔٗا وَوَجَدَ ٱللَّهَ عِندَهُۥ فَوَفَّىٰهُ حِسَابَهُۥۗ وَٱللَّهُ سَرِيعُ ٱلۡحِسَابِ٣٩﴾[النور: ۳۹].

‏«‏کافران، اعمال‌شان به سرابی می‌ماند، که در بیابان بی‌آب و علفی، شخص تشنه‌ای آن را آب پندارد. هنگامی‌که به سراغ آن رود، چیزی نمی‌یابد، و الله را در نزد خویش می‌یابد. پس حسابش را تمام به او می‌دهد و الله زودشمار است‏»‏.

الله متعال، در برخی موارد اعمال کافران را به باد تند و سردی، که بر روی زراعت و میوه‌ها می‌وزد و آن‌ها را از بین می‌برد، تشیبه می‌نماید:

﴿مَثَلُ مَا يُنفِقُونَ فِي هَٰذِهِ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا كَمَثَلِ رِيحٖ فِيهَا صِرٌّ أَصَابَتۡ حَرۡثَ قَوۡمٖ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ فَأَهۡلَكَتۡهُۚ وَمَا ظَلَمَهُمُ ٱللَّهُ وَلَٰكِنۡ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ١١٧﴾[آل عمران: ۱۱۷].

‏«‏مَثَل آن‌چه کافران در این جهان (در راه خوشگذرانی و جاه‌طلبی و کسب قدرت و شهرت، و حتّی آن‌چه که در راه خیر) بخشش می‌کنند، همانند بادی است که سرمای سختی دارد، به کشتزار قومی می‌وزد، که (با کفر ورزیدن) بر خود ستم کرده‌اند و آن را نابود سازد و الله بر آنان ستم نکرده است، بلکه خودشان (با گناه و کفر) به خویشتن ستم روا می‌دارند».‏

در آیه‌ای دیگر، الله متعال اعمال کافران را همچون ذرات غبار پراکنده در هوا نابود می‌کند:

﴿وَقَدِمۡنَآ إِلَىٰ مَا عَمِلُواْ مِنۡ عَمَلٖ فَجَعَلۡنَٰهُ هَبَآءٗ مَّنثُورًا٢٣﴾[الفرقان: ۲۳].

‏«‏ما به سراغ تمام اعمالی که آنان انجام داده‌اند، می‌رویم و همه را هم‌چون ذرّات غبار در هوا، پراکنده می‌سازیم»‏.

این گروه از کافران، که گمان می‌کنند عمل خیری را انجام می‌دهند، ناگهان در روز رستاخیز آگاه می‌شوند که اعمال‌شان باطل و بی‌ارزش شده است. عابدان یهودی و نصرانی، پس از بعثت پیامبر ص، در این گروه جای می‌گیرند. چون گروهی از آن‌ها در عبادت و انجام اعمال خیر بسیار تلاش می‌کنند و می‌پندارند که این تلاش در نزد الله موجب ثواب و پاداش است، غافل از آن‌که شرک، هر عمل خیری را نابود می‌سازد. علاوه بر آن‌ها، آنان که خود را مسلمان می‌دانند ولی به خاطر انجام اعمال غیر شرعی، به الله شرک ورزیده و غیر او را می‌پرستند، جزو این گروه هستند. اعمال این دو گروه هیچ سودی به آنان نمی‌رساند و در ترازوی الله عادل هیچ نمی‌ارزد:

﴿قُلۡ هَلۡ نُنَبِّئُكُم بِٱلۡأَخۡسَرِينَ أَعۡمَٰلًا١٠٣ ٱلَّذِينَ ضَلَّ سَعۡيُهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَهُمۡ يَحۡسَبُونَ أَنَّهُمۡ يُحۡسِنُونَ صُنۡعًا١٠٤ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِ‍َٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ وَلِقَآئِهِۦ فَحَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فَلَا نُقِيمُ لَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَزۡنٗا١٠٥ ذَٰلِكَ جَزَآؤُهُمۡ جَهَنَّمُ بِمَا كَفَرُواْ وَٱتَّخَذُوٓاْ ءَايَٰتِي وَرُسُلِي هُزُوًا١٠٦﴾[الکهف: ۱۰۳-۱۰۶].

‏«‏بگو: آیا شما را از زیان‌کارترین مردم آگاه سازم‌؟‏ آنان که تلاش‌شان (به سبب تباهی باورشان) در زندگی دنیا هدر می‌رود ‏و خود می‌پندارند که کار نیک انجام می‌دهند. آنان که به آیات پروردگارشان و دیدار او کفر می‌ورزند و در نتیجه، اعمال‌شان نابود می‌شود و در روز رستاخیز، ارزشی برای ایشان قائل نمی‌شویم‏ و به سبب کفر و تمسخر بر آیات و پیغمبران من، سزای آنان دوزخ است»‏.

مصعب ابن سعد، از پدرش سعد بن ابی وقاص سدرباره‌ی ﴿بِٱلۡأَخۡسَرِينَ أَعۡمَٰلًا﴾پرسید. ایشان هم در جواب فرمود: یهود و نصارا هستند. چون یهود پیامبر را انکار کردند و نصارا به بهشت کفر ورزیدند. بنابراین، در روز رستاخیز از خوردنی و نوشیدنی محروم هستند [۱۰۰].

علت نابودی کردار یهود و نصارا این است که بسیاری از آن‌ها گمان می‌کنند که راه درستی را پیش گرفته‌اند و در عبادت تلاش فراوان می‌کنند، ولی واقعیت امر این است که زیان‌کارند؛ چون پیامبر رحمت و کتاب هدایت الهی را نمی‌پذیرند، حتی بخش زیادی از کتاب خود را هم به رسمیت نمی‌شناسند و ایمانشان تنها در بخش تحریف شده‌ی کتاب‌ها خلاصه می‌شود.

کاری که کافران انجام می‌دهند و گمان می‌کنند که روز رستاخیز آن‌ها را نجات می‌دهد، ارزشی ندارد، چون بر پایه‌ی ایمان و یکتاپرستی بنیاد نشده است:

﴿وَمَن يَبۡتَغِ غَيۡرَ ٱلۡإِسۡلَٰمِ دِينٗا فَلَن يُقۡبَلَ مِنۡهُ وَهُوَ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ٨٥﴾[آل عمران: ۸۵].

‏«‏و کسی که آیینی غیر از اسلام را برگزیند، از او پذیرفته نمی‌شود و او در آخرت از زیان‌کاران است».‏

منظور از پایه و اساس، دین اسلام است. تا زمانی که انسان، مسلمان و یکتاپرست نباشد، عملش پذیرفتنی نیست و کوشش بی‌سود کرده است و در پایان، پاداشی به دست نمی‌آورد. در صحیح مسلم، از عایشه -ل- روایت است: از رسول الله صدر مورد ابن جدعان [۱۰۱]پرسیدم و گفتم: در زمان جاهلیت صله رحم را به جا می‌آورد و مساکین را غذا می‌داد، آیا روز رستاخیز، در برابر این کارها پاداشی می‌گیرد؟

رسول الله صفرمودند:

«لَا يَنْفَعُهُ إِنَّهُ لَمْ يَقُلْ يَوْمًا رَبِّ اغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ». ‏«‏نه، چون در هیچ روزی نگفت: پروردگارا گناهانم را در روز رستاخیز بیامرز» [۱۰۲].

[۱۰۰] - صحیح بخاری. کتاب تفسیر. سوره (۱۸) – فتح الباری‏ (‏۸/۴۲۵) [۱۰۱] نامی شخصی مشرک است. [۱۰۲] صحیح مسلم، کتاب الایمان ‏(۱/۱۶۹‏)‏ شماره (‏۲۱۴‏)