سیمای روز رستاخیز

مطلب سوم: گناهانی که موجب سخن نگفتن الله و پاک نکردن‌شان از ناپاکی آن گناهان می‌شود

نوشتارهای فراوانی در دین وجود دارد که مردم را از گناهانی باز می‌دارند، که الله با انجام دهنده‌ی آن گناهان، سخن نمی‌گوید و آنان را از ناپاکی گناهان، با عفو و گذشت خویش، پاکیزه نمی‌دارد و ایشان را عذاب دردناکی خواهد داد.

از جمله‌ی این افراد کسانی هستند که احکام الله را پنهان می‌کنند. منظور دانشمندانی هستند که برای خشنودی حکام و دولت‌مردان یا رسیدن به مصلحتی یا به دست آوردن چیزی بی‌ارزش، حکم الله را می‌پوشانند. مانند: پنهان کردن ویژگی‌های پیامبر اسلام و حقانیت وی توسط دانشمندان یهود و نصارا، در حالی‌که آنان پیامبر را بهتر از فرزندان خود می‌شناختند.

الله در مورد آن‌ها می‌فرماید:

﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡتُمُونَ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَيَشۡتَرُونَ بِهِۦ ثَمَنٗا قَلِيلًا أُوْلَٰٓئِكَ مَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ إِلَّا ٱلنَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ ٱللَّهُ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمۡ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٌ١٧٤ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ٱشۡتَرَوُاْ ٱلضَّلَٰلَةَ بِٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡعَذَابَ بِٱلۡمَغۡفِرَةِۚ فَمَآ أَصۡبَرَهُمۡ عَلَى ٱلنَّارِ١٧٥﴾[البقرة: ۱۷۴-۱۷۵].

‏«‏کسانی که آن‌چه را که الله از کتاب (آسمانی) نازل فرموده است، پنهان می‌دارند و آن را به بهای اندک می‌فروشند، آنان جز آتش چیزی نمی‌خورند و در روز رستاخیز، الله با ایشان سخن نمی‌گوید و آنان را (از ناپاکی گناهان) پاکیزه نمی‌دارد. و ایشان عذاب دردناکی دارند. ‏ آنان کسانی هستند که گمراهی را با هدایت و عذاب را با آمرزش خریداری کردند. چقدر در برابر آتش (دوزخ) بردبارند!‏»‏.

ابن کثیر در تفسیر این آیه چنین می‌فرماید: الله متعال بر آنان خشم گرفته است، چون با وجود علم و دانش، حقایق را پنهان کردند. بنابراین سزاوار خشم الهی هستند و در روز رستاخیز به آن‌ها نگریسته نمی‌شود و از ناپاکی گناه پاک نمی‌گردند و عذاب دردناکی دارند‏ [۱۱۳].

از ابوهریره سروایت شده است که رسول الله صفرمودند:

«مَنْ سُئِلَ عَنْ عِلْمٍ فَكَتَمَهُ أَلْجَمَهُ الله بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ». ‏«‏هر کس در مورد چیزی که می‌داند از او پرسیده شود و او آن را پنهان کند، در روز رستاخیز الله لگامی آتشین بر دهان او می‌زند»‏.

در روایت ابن ماجه چنین آمده است:

«ما مِن رَجُلٍ حَفَظَ عِلماً، فَسُئِلَ عَنهُ، فَكَتَمَهُ إلا ّجِيءَ بِهِ يَومَ القِيامَةَ مَلجُوماً بِلِجامٍ مِن نارٍ» [۱۱۴]. ‏«‏هر انسانی که علمی‌ دارد و در مورد آن علم از او پرسیده می‌شود، اگر آن را پنهان کند، در روز رستاخیز در حالی حاضر می‌شود، که لگامی آتشین بر دهانش انداخته شده است».‏

آنان که پیمان می‌شکنند و آنان که کالای اندک دنیا را بر سوگندهای خود ترجیح می‌دهند، (یعنی برای کالای اندک دنیا سوگند دروغ می‌خورند و ایمان را با پول بی‌ارزشی مبادله می‌کنند)، مورد خشم الهی قرار می‌گیرند. الله می‌فرماید:

﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يَشۡتَرُونَ بِعَهۡدِ ٱللَّهِ وَأَيۡمَٰنِهِمۡ ثَمَنٗا قَلِيلًا أُوْلَٰٓئِكَ لَا خَلَٰقَ لَهُمۡ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ ٱللَّهُ وَلَا يَنظُرُ إِلَيۡهِمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمۡ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ٧٧﴾[آل عمران: ۷۷].

‏«‏کسانی که پیمان الله و سوگندهای خود را به بهای بی‌ارزشی بفروشند، بهره‌ای در آخرت نخواهند داشت و الله با ایشان در آخرت سخن نمی‌گوید و به آنان در رستاخیز توجهی نمی‌کند و ایشان را (از ناپاکی گناه) پاک نمی‌سازد و عذاب دردناکی دارند».‏

علامه ابن کثیر روایات زیادی را در ارتباط با تفسیر این آیه نقل کرده است:

۱- حدیثی که امام مسلم، صاحبان سنن و احمد، از ابوذر سروایت می‌کنند که رسول الله صفرمودند:

«ثَلَاثَةٌ لَا يُكَلِّمُهُمْ الله يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ قَالَ فَقَرَأَهَا رَسُولُ الله ص ثَلَاثَ مِرَارًا. قَالَ أَبُوذَرٍّ خَابُوا وَ خَسِرُوا مَنْ هُمْ يَا رَسُولَ الله قَالَ الْمُسْبِلُ وَالْمَنَّانُ وَالْمُنَفِّقُ سِلْعَتَهُ بِالْحَلِفِ الْكَاذِبِ». «سه گروه هستند که الله در روز رستاخیز با آنان سخن نمی‌گوید، به آنان نگاه مهربانی نمی‌اندازد، آنان را (از ناپاکی گناه) پاک نمی‌سازد و عذاب دردناکی دارند. عرض کردم: ای پیامبر خدا! چه کسانی هستند، آنهایی که ناکام شدند و ضرر کردند؟.

پیامبر صسه بار حدیث را گفتند و سپس فرمودند: کسی که از روی خودپسندی شلوارش را بلند می‌گیرد تا بر زمین کشیده شود و کسی که جنس خود را با سوگند دروغ به فروش می‌رساند و سخن‌چین».

۲- بخاری و مسلم از عبد الله سروایت می‌کنند که رسول الله صفرمودند:

«مَنْ حَلَفَ عَلَى يَمِينٍ يَقْتَطِعُ بِهَا مَالَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ هُوَ عَلَيْهَا فَاجِرٌ لَقِيَ الله وَهُوَ عَلَيْهِ غَضْبَانُ».‏«‏هر کسی که سوگندی به دروغ یاد کند، تا به سبب آن مال مسلمانی را به چنگ آورد، در روز رستاخیز الله را در حالی دیدار می‌کند، که الله بر او خشمگین است».‏

۳- امام بخاری، از عبدالله بن ابی اوفی سروایت می‌کند که: مردی کالای خود را برای فروش به بازار آورد. او به دروغ می‌گفت و به الله سوگند یاد می‌کرد که آن را به فلان مبلغ خریده است، تا مردم آن‌را بخرند. پس از این جریان، آیه‌ی ذیل نازل شد:

﴿إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ﴾.

‏«‏کسانی که پیمان الله و سوگندهای خود را به بهای اندک بفروشند، بهره‌ای در آخرت نخواهند داشت‏»‏.

۴- امام احمد، ترمذی و ابوداود، از ابوهریره سچنین روایت می‌کنند که رسول الله صفرمودند:

«ثَلَاثَة لَا يُكَلِّمُهُمْ الله يَوْمَ الْقِيَامَة، وَلَا يَنْظُر إِلَيْهِمْ، وَلَا يُزَكِّيهِمْ، وَلَهُمْ عَذَاب أَلِيم رَجُلٌ عَلَى فَضْلِ مَاءٍ بِالْفَلَاةِ يَمْنَعُهُ مِنْ اِبْن السَّبِيل، وَرَجُل بَايَعَ رَجُلًا بِسِلْعَةٍ بَعدَ الْعَصْر فَحَلَفَ لَهُ بِالله لَأَخَذَهَا بِكَذَا وَكَذَا فَصَدَّقَهُ وَهُوَ عَلَى غَيْر ذَلِكَ، وَرَجُل بَايَعَ إِمَامًا لَا يُبَايِعُهُ إِلَّا لِدُنْيَا فَإِنْ أَعْطَاهُ مِنْهَا وَفَى وَإِنْ لَمْ يُعْطِهِ مِنْهَا لَمْ يَفِ».‏ «سه گروه هستند که الله در روز رستاخیز با آنان سخن نمی‌گوید، به آنان نگاه مهربانی نمی‌اندازد، آنان را (از ناپاکی گناه) پاک نمی‌سازد و عذاب دردناکی دارند. آن سه گروه عبارتند از: ۱- کسی که آب بیشتر از مصرف خود را به مسافران نمی‌دهد. ۲- کسی که پس از عصر، برای فروش کالایش به شخصی دیگر، سوگند دروغین یاد می‌کند و خریدار که چیزی از آن نمی‌داند، سخنش را می‌پذیرد. (قید پس از عصر بدین معنا نیست که سوگند دروغین در اوقات دیگر این حکم را ندارد، بلکه بدان جهت است که اغلب معاملات و دادوستدها پس از عصر انجام می‌گرفت.) ۳- کسی که به امامی بیعت می‌دهد، اگر امام به او چیزی بخشید وفادار می‌ماند و گرنه بیعت را می‌شکند».‏

و از جمله گناهانی که الله مرتکبین آن‌ها را به سخن نگفتن و نگاه نکردن و پاک نساختن هشدار می‌دهد، پیر زناکار، پادشاه دروغ‌گو، فقیر خودپسند، نافرمان از پدر و مادر، زن مردنما، بی‌غیرت، خودپسند و کسی که از عقب با زن جماع می‌کند، هستند.

امام مسلم و نسائی، از ابوهریره سروایت می‌کنند که رسول الله صفرمودند:

«ثَلَاثَة لَا يُكَلِّمُهُمْ الله يَوْمَ الْقِيَامَة، وَلَا يَنْظُر إِلَيْهِمْ، وَلَا يُزَكِّيهِمْ، وَلَهُمْ عَذَاب أَلِيم شَيْخٌ زَانٍ وَمَلِكٌ كَذَّاب، وَعَائِلٌ مُسْتَكْبِرٌ» [۱۱۵]. ‏«سه گروه هستند که الله در روز رستاخیز با آنان سخن نمی‌گوید، به آنان نگاه مهربانی نمی‌اندازد، آنان را (از ناپاکی گناه) پاک نمی‌سازد و عذاب دردناکی دارند. آن سه عبارتند از: پیر زناکار، پادشاه دروغ‌گو و فقیر خودپسند»‏.

در مستدرک حاکم، مسند احمد و سنن نسائی، از عبد الله بن عمرسروایت شده است که رسول الله صفرمودند:

«ثَلَاثَةٌ لَا يَنْظُرُ اللَّهُ ﻷإِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: الْعَاقُّ لِوَالِدَيْهِ، وَالْمَرْأَةُ الْمُتَرَجِّلَةُ، وَالدَّيُّوثُ». [۱۱۶]‏«‏در روز رستاخیز، الله به سه نفر نگاه نمی‌کند: کسی که از پدر و مادرش نافرمانی کند، زن مردنما و بی‌غیرت».‏

از ابوهریره سروایت شده است که رسول الله صفرمودند:

«إِنَّ الَّذِي يَأْتِي امْرَأَتَهُ فِي دُبُرِهَا لَا يَنْظُرُ الله إِلَيْهِ» [۱۱۷]. ‏«‏کسی که از عقب با همسرش نزدیکی کند، روز رستاخیز الله او نگاه نمی‌کند»‏.

در بخاری و مسلم، از ابوهریره روایت شده است که رسول الله صفرمودند:

«مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُيَلَاءَ لَمْ يَنْظُرْ الله إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [۱۱۸]. ‏«‏در روز رستاخیز الله به کسانی که از روی خودپسندی لباس‌هایشان را بر زمین می‌کشند، نگاه شفقت نمی‌کند‏»‏.

«الْإِسْبَالُ فِي الْإِزَارِ وَالْقَمِيصِ وَالْعِمَامَةِ مَنْ جَرَّ مِنْهَا شَيْئًا خُيَلَاءَ لَمْ يَنْظُرْ الله إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [۱۱۹]. ‏«‏بلند گرفتن در شلوار و پیراهن و عمامه روی می‌دهد. کسی که چیزی را از روی خودپسندی بر زمین بکشد، الله در روز رستاخیز به او نگاه نمی‌کند».‏

[۱۱۳] ابن کثیر (‏۱/۳۶۳‏) [۱۱۴] ترغیب و ترهیب حافظ منذری (‏۱/۹۷‏) [۱۱۵] صحیح جامع الصغیر (۳/۷۴) شماره (۳۱۹۴) [۱۱۶] صحیح جامع صغیر(۳/۷۴) [۱۱۷] مشکاة المصابیح (۲/۱۸۴) [۱۱۸] قبلی(۲/۴۷۲) [۱۱۹] قبلی (۲/۴۷۲)