گفتار پنجم: نخستین مورد بازرسی در میان انسان‌ها
نخستین پرونده‌ی آدمیان که بر میز محاکمه قرار می‌گیرد، پرونده‌ی نماز است. اگر نماز انسان درست باشد، پیروز و موفق است و گرنه ناکام و شکست‌خورده می‌باشد. از ابو هریره سروایت شده است که رسول اکرم صفرمودند:
«إِنَّ أَوَّلَ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ عَمَلِهِ صَلَاتُهُ فَإِنْ صَلُحَتْ فَقَدْ أَفْلَحَ وَأَنْجَحَ وَإِنْ فَسَدَتْ فَقَدْ خَابَ وَخَسِرَ فَإِنْ انْتَقَصَ مِنْ فَرِيضَتِهِ شَيْءٌ قَالَ الرَّبُّ ﻷانْظُرُوا هَلْ لِعَبْدِي مِنْ تَطَوُّعٍ فَيُكَمَّلَ بِهَا مَا انْتَقَصَ مِنْ الْفَرِيضَةِ ثُمَّ يَكُونُ سَائِرُ عَمَلِهِ عَلَى ذَلِكَ» [۲۱۳]. «نخستین عملی که انسان در مورد آن مورد سؤال قرار می‌گیرد، نماز است. اگر نمازش درست باشد، پیروز و موفق است، اما اگر درست نباشد، زیان‌کار است. اگر در فرایض کوتاهی و کاستی باشد، الله می‌فرماید: نگاه کنید آیا بنده‌ام نفل دارد، اگر دارد، کاستی‌های فرایضش از آن جبران شود. دیگر اعمال نیز به همین صورت است».
در سنن ابو داود شبیه روایت یادشده از ابوهریره سنیز آمده است.
[۲۱۳] جامع الأصول (۱۰/۴۳۴) و شماره (۷۹۶۴) و آن را به ترمذی ونسائی وابن ماجۀ نسبت داده است، صحیح الجامع (۲/۱۸۴) و شماره (۲۰۱۶)