گفتار دوم: آنان که وارد حوض می‌شوند و آنان که از حوض رانده می‌شوند
احادیث زیادی پیرامون کسانی که وارد حوض می‌شوند یا از آن رانده می‌شوند، وارد شده است. در این‌جا برخی از این روایات را، که ابن اثیر در «جامع الاصول» نقل کرده است، ارائه می‌دهیم [۲۴۹].
۱- در بخاری و مسلم از ابن مسعود سروایت شده است که پیامبر صفرمود:
«أَنَا فَرَطُكُمُ عَلَى الْحَوْضِ، فَلأُنَازِعَنَّ أَقْوَامًا فَلأُغْلَبَنَّ عَلَيْهِمْ، فَأَقُولُ: يَا رَبِّ أَصْحَابِي، فَيُقَالُ: إِنَّكَ لاَ تَدْرِي مَا أَحْدَثُوا بَعْدَكَ». «من در ورود بر حوض بر شما پیشی می‌گیرم. افرادی به من نشان داده می‌شوند، به سوی آنان می‌روم تا آنان را گرفته و به طرف حوض بیاورم. ولی از ورودشان جلوگیری می‌شود، می‌گویم: اینان از امتم هستند. گفته می‌شود: تو نمی‌دانی آن‌ها پس از تو چه کردند؟».
۲- بخاری و مسلم از انس بن مالک سروایت کرده‌اند که رسول اکرم صفرمودند:
«لَيَرِدَنَّ عَلَىَّ الْحَوْضَ رِجَالٌ مِمَّنْ صَاحَبَنِى حَتَّى إِذَا رَأَيْتُهُمْ وَرُفِعُوا إِلَىَّ اخْتُلِجُوا دُونِى فَلأَقُولَنَّ أَىْ رَبِّ أُصَيْحَابِى أُصَيْحَابِى. فَلَيُقَالَنَّ لِى إِنَّكَ لاَ تَدْرِى مَا أَحْدَثُوا بَعْدَكَ». «افرادی از آنان که در دنیا با من همراه بودند، نزد من بر حوض آورده می‌شوند و وقتی به من نشان داده می‌شوند، من آنان را می‌بینم. پس به سرعت از پیش من ربوده می‌شوند، من به ندا درمی‌آیم و می‌گویم: پروردگارا! اینان از امتم هستند. گفته می‌شود: تو نمی‌دانی آن‌ها پس از تو چه کردند؟».
۳- بخاری و مسلم از طریق ابی‌حازم از سهل بن سعد ساعدیسروایت می‌کند که رسول الله صفرمودند:
«أَنَا فَرَطُكُمْ عَلَى الْحَوْضِ مَنْ وَرَدَ شَرِبَ وَمَنْ شَرِبَ لَمْ يَظْمَأْ أَبَدًا وَلَيَرِدَنَّ عَلَىَّ أَقْوَامٌ أَعْرِفُهُمْ وَيَعْرِفُونِى ثُمَّ يُحَالُ بَيْنِى وَبَيْنَهُمْ ». قَالَ أَبُو حَازِمٍ فَسَمِعَ النُّعْمَانُ بْنُ أَبِى عَيَّاشٍ وَأَنَا أُحَدِّثُهُمْ هَذَا الْحَدِيثَ فَقَالَ: هَكَذَا سَمِعْتَ سَهْلاً يَقُولُ: قَالَ فَقُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ: وَأَنَا أَشْهَدُ عَلَى أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ لَسَمِعْتُهُ يَزِيدُ فَيَقُولُ: «إِنَّهُمْ مِنِّى. فَيُقَالُ: إِنَّكَ لاَ تَدْرِى مَا عَمِلُوا بَعْدَكَ. فَأَقُولُ: سُحْقًا سُحْقًا لِمَنْ بَدَّلَ بَعْدِى». «من در ورود بر حوض بر شما پیشی می‌گیرم. هر کس بر من بگذرد، از آن می‌نوشد و هر کس بنوشد، هرگز تشنه نخواهد شد. گروهی که من آن‌ها را شناخته و آن‌ها نیز مرا می‌شناسند، می‌خواهند بر من وارد شوند، ولی از ورودشان جلوگیری می‌شود».
ابوحازم می‌گوید: نعمان بن ابی عیاش این حدیث را از من شنید و به من گفت:: آیا واقعاً این‌گونه از سهل شنیده‌ای؟ گفتم: آری. گفت: گواهی می‌دهم که من این حدیث را از ابوسعید خدری شنیده‌ام که این‌گونه آن را ادامه داد:
«می‌گویم: اینان از امتم هستند. گفته می‌شود: تو نمی‌دانی آن‌ها پس از تو چه کردند؟ می‌گویم: نابود باد، کسی که پس از من منحرف شده است».
۴- مسلم و بخاری از ابوهریره سروایت کرده‌اند که پیامبر صفرمودند:
«يَرِدُ عَلَيَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَهْطٌ مِنْ أَصْحَابِي فَيُحَلَّئُونَ عَنْ الْحَوْضِ فَأَقُولُ يَا رَبِّ أَصْحَابِي فَيَقُولُ إِنَّكَ لَا عِلْمَ لَكَ بِمَا أَحْدَثُوا بَعْدَكَ إِنَّهُمْ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ الْقَهْقَرَى». «در روز رستاخیز گروهی از اصحابم (راوی می‌گوید: یا فرمود: از امتم) می‌خواهند بر من وارد شوند، ولی از ورودشان جلوگیری می‌شود، می‌گویم: اینان از امتم هستند. گفته می‌شود: تو نمی‌دانی آن‌ها پس از تو چه کردند؟ آن‌ها پس از تو به آیینت پشت کردند».
و در روایت بخاری چنین آمده است که پیامبر صفرمود:
«بَيْنَا أَنَا قَائمٌ إِذَا زُمْرَةٌ، حَتَّى إِذَا عَرَفْتُهُمْ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَيْنِي وَبَيْنِهِمْ، فَقَالَ: هَلُمَّ، فَقُلْتُ: أَيْنَ؟ قَالَ: إِلَى النَّارِ وَاللَّهِ، قُلْتُ: وَمَا شَأْنُهُمْ؟ قَالَ: إِنَّهُمُ ارْتَدُّوا بَعْدَكَ عَلَى أَدْبَارِهِمُ الْقَهْقَرَى، ثُمَّ إِذَا زُمْرَةٌ حَتَّى إِذَا عَرَفْتُهُمْ، خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَيْنِي وَبَيْنِهِمْ، فَقَالَ: هَلُمَّ، قُلْتُ: أَيْنَ؟ قَالَ: إِلَى النَّارِ وَاللَّهِ، قُلْتُ: مَا شَأْنُهُمْ؟ قَالَ: إِنَّهُمُ ارْتَدُّوا بَعْدَكَ عَلَى أَدْبَارِهِمُ الْقَهْقَرَى، فَلا أُرَاهُ يَخْلُصُ مِنْهُمْ إِلاَّ مِثْلُ هَمَلِ النَّعَمِ». «در حالی که بر حوض کوثر ایستاده‌ام، ناگهان دسته‌ای را می‌بینم، اما پس از این‌که آن‌ها را می‌شناسم، شخصی میان ما و آن‌ها بیرون می‌آید و می‌گوید: حرکت کنید. می‌گویم: آن‌ها را به کجا می‌برید؟ می‌گوید: به الله سوگند آن‌ها را به میان آتش می‌برم. می‌گویم: مگر آن‌ها چه کرده‌اند؟ می‌گوید: آن‌ها به آیین تو پشت کردند و مرتد شدند، سپس ناگهان دسته‌ای دیگر را می‌بینم، اما پس از این‌که آن‌ها را می‌شناسم، شخصی میان ما و آن‌ها بیرون می‌آید و می‌گوید: حرکت کنید. می‌گویم: آن‌ها را به کجا می‌برید؟ می‌گوید: به الله سوگند آن‌ها را به میان آتش می‌برم. می‌گویم: مگر آن‌ها چه کرده‌اند؟ می‌گوید: آن‌ها به آیین تو پشت کردند و مرتد شدند، فکر نمی‌کنم که از میان آنان، جز افراد کمی که به اندازه‌ی تعداد شتران سرگردان هستند، کسی نجات پیدا کند».
و در روایت مسلم چنین آمده است که پیامبر صفرمود:
«تَرِدُ عَلَىَّ أُمَّتِى الْحَوْضَ وَأَنَا أَذُودُ النَّاسَ عَنْهُ كَمَا يَذُودُ الرَّجُلُ إِبِلَ الرَّجُلِ عَنْ إِبِلِهِ. قَالُوا يَا نَبِىَّ اللَّهِ أَتَعْرِفُنَا قَالَ: نَعَمْ لَكُمْ سِيمَا لَيْسَتْ لأَحَدٍ غَيْرِكُمْ تَرِدُونَ عَلَىَّ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوءِ وَلَيُصَدَّنَّ عَنِّى طَائِفَةٌ مِنْكُمْ فَلاَ يَصِلُونَ فَأَقُولُ يَا رَبِّ هَؤُلاَءِ مِنْ أَصْحَابِى فَيُجِيبُنِى مَلَكٌ فَيَقُولُ وَهَلْ تَدْرِى مَا أَحْدَثُوا بَعْدَكَ؟». «امتم نزد من بر حوض می‌آیند و من گروهی از آنان را از خود دور می‌کنم، همان‌گونه که شخصی شتران دیگران را از شترش دور می‌کند. گفتند: ای رسول الله ص! آیا ما را در آن روز خواهی شناخت؟ فرمود: آری، چهره‌های شما با دیگران متفاوت است. شما با چهره‌ای نورانی و دست و پایی درخشان، از وضو بر من وارد می‌شوید. اما گروهی از شما که نماز را ادا نمی‌کردند، از ورودشان جلوگیری می‌شود. می‌گویم: پروردگارا! اینان از امتم هستند. فرشته‌ای می‌گوید: آیا می‌دانی آن‌ها پس از تو چه کردند؟».
و در روایت دیگری:
«إِنَّ حَوْضِى أَبْعَدُ مِنْ أَيْلَةَ مِنْ عَدَنٍ لَهُوَ أَشَدُّ بَيَاضًا مِنَ الثَّلْجِ وَأَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ بِاللَّبَنِ وَلآنِيَتُهُ أَكْثَرُ مِنْ عَدَدِ النُّجُومِ وَإِنِّى لأَصُدُّ النَّاسَ عَنْهُ كَمَا يَصُدُّ الرَّجُلُ إِبِلَ النَّاسِ عَنْ حَوْضِهِ». قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَتَعْرِفُنَا يَوْمَئِذٍ قَالَ: نَعَمْ لَكُمْ سِيمَا لَيْسَتْ لأَحَدٍ مِنَ الأُمَمِ تَرِدُونَ عَلَىَّ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ أَثَرِ الْوُضُوءِ». «مسافت حوضم بیشتر از مسافت ایله تا عدن است. از برف سفیدتر و از عسل شیرین‌تر است و پیمانه‌هایش از تعداد ستارگان بیشتر است. من برخی از مردم را پس می‌زنم، همان‌گونه که شخصی شتران دیگران را از حوضش دور می‌سازد. گفتند: ای رسول خدا ص! آیا ما را در آن روز خواهی شناخت؟ فرمود: آری، چهره‌های شما با دیگران متفاوت است. شما با چهره‌ای نورانی و دست و پایی درخشان از وضو بر من وارد می‌شوید».
امام قرطبی پس از بیان احادیث یادشده، در کتاب «التذکرۀ» می‌گوید: دانشمندان اسلامی در مورد احادیث مربوط به حوض گفته‌اند: تمامی کسانی که از دین برگشتند و مرتد شدند، یا بدعت‌هایی در دین به وجود آوردند که الله بدان خشنود نبوده و آن را جایز ندانسته است، تمامی این‌ها از ورودشان به حوض جلوگیری می‌شود و از آن رانده می‌شوند.
اما کسانی که به شدت با آن‌ها برخورد می‌شود و هرگز اجازه داده نمی‌شود که به حوض نزدیک شوند، کسانی هستند که از جماعت مسلمانان جدا گشته و راهی دیگر را برگزیدند، همچون فرقه‌های گوناگون خوارج، روافض و معتزله که از هوی و هوس پیروی کردند، تمامی این‌ها دین الله را تغییر داده‌اند.
همچنین ستمگرانی که بسیار ستم می‌کنند و برای نابود کردن حق،به دنبال آزار رساندن به پیروان حق و کشتن آن‌ها هستند، کسانی که آشکارا گناهان کبیره انجام می‌دهند ،گناه را دست کم می‌گیرند ،دردین انحراف وبدعت ایجاد می‌کنندوازهوای نفس پیروی می‌کنند . تمامی این‌ها نیز از حوض کوثر رانده می‌شوند.
لازم به یادآوری است که اگر تنها در انجام عمل، مرتکب گناه شده اما دارای عقیده‌ای صحیح باشند، برای مدتی از حوض دور می‌شوند و پس از آمرزش الهی بر اثر نور وضویی که بدان شناخته می‌شوند، به آن‌ها اجازه‌ی ورود به حوض داده می‌شود. اگر از منافقان عصر پیامبر صباشند، که ایمان را اظهار می‌داشتند و در نهان از کفر پیروی می‌کردند، حجاب را ازچهره‌ی آن‌ها کنار می‌زنند و به آن‌ها گفته می‌شود: دور شوید، دور شوید.
لازم به یادآوری است که جز کسانی که به اندازه‌ی دانه گندمی از ایمان در دلشان نیست و هر حقی را انکار نموده و از باطل پیروی نموده، کسی در دوزخ باقی نمی‌ماند [۲۵۰].
[۲۴۹] جامع الاصول (۴۶۸۱۱) [۲۵۰] التذکرة قرطبی ص (۳۰۶)