سیمای روز رستاخیز

مطلب اول: انواع حساب

محاسبه‌ی انسان‌ها متفاوت است. کافران، مشرکان و گناهکاران، سرکشان از فرامین الله و منکران دین و پیامبران لله، بسیار سخت و دشوار محاسبه می‌شوند. برخی از مؤمنان که بسیار گناه و نافرمانی کرده‌اند نیز با محاسبه ای سخت و طولانی روبرو می‌شوند. برخی انسان‌ها نیز بدون محاسبه وارد بهشت می‌شوند؛ این‌ها گروه کوچکی هستند که تعدادشان از هفتاد هزار تجاوز نمی‌کند. آنان برگزیدگان این امت هستند که در ایمان، تقوی، صلاح و جهاد، والاترین رتبه را کسب کرده‌اند. برخی دیگر با محاسبه‌ای بسیار آسان روبرو می‌شوند. در محاسبه‌ی آنان مناقشه، دقت و خرده حسابی صورت نمی‌گیرد، گناهان آنان بر ایشان نمایان می‌گردند و سپس بخشیده می‌شوند. آیه‌ی زیر به همین مطلب اشاره دارد:

﴿فَأَمَّا مَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ بِيَمِينِهِۦ٧ فَسَوۡفَ يُحَاسَبُ حِسَابٗا يَسِيرٗا٨﴾[الانشقاق: ۷-۸].

‏«هر کس نامه‌ی اعمالش به دست راستش داده شود.‏ با او آسان محاسبه می‌شود‏»‏.

در بخاری و مسلم، از عایشه لروایت شده‌ است که‌ رسول اکرم صفرمودند:

«لَيْسَ أَحَدٌ يُحَاسَبُ إِلاَّ هَلَكَ». ‏«‏در روز رستاخیز هر کس محاسبه شود، از بین می‌رود‏»‏، عرض کردم: ای پیامبر خدا ص! مگر الله نفرموده است:

﴿فَأَمَّا مَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ بِيَمِينِهِۦ٧ فَسَوۡفَ يُحَاسَبُ حِسَابٗا يَسِيرٗا٨﴾

‏«هر کس نامه‌ی اعمالش به دست راستش داده شود.‏ با او آسان محاسبه می‌شود».‏

رسول الله صفرمودند:

«إِنَّمَا ذَلِكِ الْعَرْضُ وَلَيْسَ أَحَدٌ يُنَاقَشُ الْحِسَابَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا هُلِك» [۲۱۴]. ‏«‏این فقط عرضه‌ کردن اعمال است، اما هر کس در محاسبه‌اش مناقشه شود، او هلاک شده است»‏.

منظور از عرض، آن‌طور که از ظاهر احادیث بر می‌آید، عرضه کردن گناهان مؤمنان است، تا از میزان گناهان خود آگاه شوند و میزان آمرزش الله را بفهمند.

[۲۱۴] بخاری فتح الباری (‏۱۱/۴۰۰) (‏۴/۲۲۰۴‏)‏ وشماره آن (۲۸۷۶)