١٦٦- مسئولیت‌های امیران و استانداران
حضرت ابوبکر س برای استانداران، و شهر داران و امیرانی که در شهرها، روستاها و مناطق مختلف جهان اسلام تعیین کرده بوند، دایره مسئولیت‌هایی نیز مشخص نموده بودند. بیائید با هم ببینیم چه مسئولیت‌هایی بر عهده آن‌ها نهاده شده بود.
در حقیقت این افراد نماینده و نائب خلیفه در مناطق مختلف بوده وظیفه بیعت گرفتن از مردم برای خلیفه از جمله مسئولیت‌های آن‌ها بود. امیران یمن، مکه مکرمه، طائف و سایر نقاط کشور از مردم برای حضرت ابوبکر س بیعت گرفته بودند.
این امیران و نائب‌های آن‌ها مسئولیت‌های مالی نیز داشتند. آن‌ها زکات أموال ثروتمندان محدوده خود را تحویل گرفته آن‌را در بین بینوایان و فقیران و مستحقان تقسیم میکردند، از غیر مسلمانان جزیه گرفته به بیت المال تحویل میدادند. این مسئولیت آن‌ها از زمان پیامبر اکرم ج برقرار بود.
عهد و پیمان‌هایی که در زمان رسول الله ج بسته شده بود بار دیگر تجدید شد. بنا به درخواست مسیحیان نجران، والی آن دیار همان پیمانی که رسول الله ج با اهل نجران امضاء کرده بود را تمدید کرد.
امیران در مناطق تحت حوزه استحفاضی خود تمام کوششان را در راه رشد مفاهیم و ارزش‌های اسلامی و دعوت و تبلیغ مردم به دین مبین اسلام و نشر و اشاعت امنیت و اخلاق بخرچ میدادند. در بیشتر مساجد حلقههای آموزشی برپا میشد و به مردم قرآن و آداب و احکام و ارزش‌های اسلام تعلیم داده میشد. آن‌ها با این کارشان در حقیقت از سنت رسول الله ج پیروی میکردند. این مسئولیت از نظر رسول الله ج و همچنین جانشین ایشان ابوبکر صدیق س مهم‌ترین مسئولیت‌ها شمرده میشد. از اینرو بود که حضرت ابوبکر به تمامی امیران و استانداران خود بر اهمیت دادن به این مسئولیت خوب اصرار میکرد. یکی از تاریخ نگاران درباره زیاد؛ امیر فرستاده شده از جانب حضرت ابوبکر به حضرموت، مینویسد: " تا صبح میشد زیاد برای آموزش قرآن به مرم تشریف میآورد. البته ایشان قبل از اینکه به عنوان امیر تعیین شود به مردم قرآن میآموخت".[١٨٩]
بدینصورت این امیران با تحمل عهده آموزش و پرورش نقش بسیار بزرگی در انتشار اسلام و تعالیم والای آن در مناطق زیر سلطه خود، در شهرهایی که تازه فتح شده بود و مردمش به دایره اسلام پیوسته بودند و در بین مردم مناطقی که از روی فهم نادرست، از اسلام بازگشته مرتد شده بودند، ایفا میکردند.
شهروندان مناطقی که تازه به اسلام گرویده بودند و از احکام و تعالیم دین مبین آگاهی چندانی نداشتند، تشنه آموختن دین تازه خود از آموزگاران اعزامی بودند. البته در مراکزی که اسلام سالیان دراز در آنجا مستحکم بود، چون مکه مکرمه، طائف و مدینه منوره نیز معلم‌هایی برای تعلیم و تربیت مردم گماشته شده بودند. همه این مسئولیت‌ها به دوش خلیفه، یا امیر و استاندار فرستاده او، و یا افراد خاصی بود که خلیفه آن‌ها را برای تعلیم و آموزش به مناطق مختلف اعزام میکرد.
امیر هر منطقه یا استاندار هر ایالت موظف بود خود شخصا بر امور انتظامی منطقه نظارت مستقیم داشته باشد. اگر امیر سفر مینمود، برای خود نائبی تعیین میکرد تا در غیاب او امور انتظامی را زیر نظر داشته باشد.
بطور مثال رسول الله ج یکی از صحابه بنام "مهاجر بن أبی أمیه" را به عنوان استاندار "کنده" اعزام داشته بود. پس از وفات آن پیامبر ج، حضرت ابوبکر نیز ایشان را بر منصب خودش باقی گذاشت. مهاجر به علت بیماری نتوانست به یمن برود. او در مدینه ماند و بجای خود "زیاد بن لبید" را به یمن فرستاد که تا شفا یافتن او و رسیدنش به یمن، مسئولیت‌های او را به عهده بگیرد. حضرت ابوبکر س نیز از این قضیه آگاه بود و آن‌را تأیید نمود.[١٩٠]
همچنین در زمان ولایت حضرت خالد بن ولید بر عراق، ایشان نیز تا بازگشتشان به حیره نائبی برای خود تعیین نموده بود.
با آموزش و تعلیم در مناطقی که تازه فتح شده بود، و همچنین در بین مردمی که مرتد شده از دین بازگشته بودند، بار دگر اسلام در دل‌ها ریشه دوانید و مردم با جان و دل بسوی ایمان راستین بازگشتند
[١٨٩]- تاریخ الطبری: ٣/ ١٦٥.
[١٩٠]- الولایة علی البلدان، اثر/ دکتر عبدالعزیز العمری: ١/ ٥٥.