از دیدگاه حنبلیها
حنبلیها دو تعریف برای سنت دارند:
۱- آنچه برای انجام دادنش پاداش در نظر گرفته شده ولی گناهی بر ترک کردنش مترتب نمیشود. [۸۸]
مندوب [۸۹]، مستحب، تطوع [۹۰]، طاعه، نفل [۹۱]، قربت، مرغب فیه، احسان، فضیلت و الافضل [۹۲]با آن مترادفاند.
۲- سنت نوعی از انواع مندوب است که بدان اشاره رفت. پس در این دیدگاه سه درجه وجود دارد: ۱ـ سنت که برترینشان است، ۲ـ فضیلت که حد فاصل میان آن سه میباشد و ۳ـ نافله.
نویسندهی «الحاوی» میگوید: تقسیمبندی مندوب بر حسب اولویت بدین ترتیب است:
سنت، فضیلت و نافله. [۹۳]
صاحب المستوعب میگوید: سنت بالاتر از فضیلت است (همان)
من ـ در سخنان ایشان ـ تعین اولویتبندی این سه درجه را نیافتهام.
[۸۸] - الروض المرجع ۱/۳۵، قواعد الاصول ـ ۸۴ [۸۹] ـ مرداوی در التحریر ـ چنانکه در حاشیهی روضه الناظر ۱/۱۱۳ نقل شده ـ میگوید: مندوب سنت و مستحب نیز نام دارد. ابن حمدان در المقنع گفته: به اجماع علما تطوع، طاعه، نفل وقربه هم نامیده میشود. ابن قاضی الجمل میگوید: مرغب فیه و احسان نام دارد [۹۰] تطوع را چنین تعریف کردهاند: طاعتی است غیر واجب: الاقناع ۱/۱۴۳، کشاف القناع ۱/۲۶۸، نیل المآرب ۱/۳۶، الروض المرجع ۲/۱۰. [۹۱] صفی الدین بغدادی در قواعد الاصول ـ ۸۴ آن را چنین تعریف کرده است: زیادهای است علاوه بر واجب انجام میشود. سپس میگوید: قاضی ابو یعلی آنچه از آن تمایز نمییابد ـ مانند آرامش در رکوع و سجده ـ واجب نام نهاده بدین معنا که: پاداش واجب به آن داده میشود ولی ابو الخطاب با او مخالفت ورزیده است. [۹۲] ـ در قواعد الاصول ـ ۸۴ میگوید: فضیلت و افضل همچون مندوب هستند. [۹۳] - حاشیه روضه الناظر ۱/۱۱۳