نگاهی به اعتبار و جایگاه سنت

نوشتن پایین تر از حفظ است

پیشترگفتیم که نوشتن مفید ظن است ولی پایین‌تر از درجه حفظ است، بدین علت علماء اصول معتقدند هنگام تعارض حدیث شنیده شده یا نوشته شده اولی ترجیح داده می‌شود.

آمدی می‌گوید: [۴۰۷]ترجیحات روایت چند قسم هستند یکی از آنها چنین است، که اگر روایت حدیثی از طریق سماع صورت گیرد و دیگری از طریق نوشتن، در این حالت اولی ترجیح داده می‌شود، چون احتمال تغیر و اشتباه در آن خیلی کمتر است.

می‌بینیم عالمان حدیث هر چند بر صحت روایت با سماع متفق هستند ولی در مورد صحت روایت مناوله (تقدیم نوشته) و مکاتبه (نوشتن) اختلاف دارند گروهی از عالمان آن را جائز می‌دانند و استدلال آنها حدیث بخاری است که رسول خدا سریه‌ای را به منطقه‌ای فرستاد و نوشته‌ای را به امیر سریه داد و او را مکلف کرد تا فلان مکان آن را نخواند، آن امیر هم در مکانی معین شده نامه‌ی رسول اکرم را بر آنها خواند و آنها هم دستور رسول اکرم را حجت دانستند و آن را اجرا کردند.

گروه دوم می‌گویند: جائز نیست، چون در حدیث بخاری نامه به فرد عادلی داده شده است، ولی آیا افراد بعد از اصحاب عادل هستند؟ [۴۰۸]

بنا بر این اگر عدالت راوی به تحقق پیوست روایت صحیح است، چون احتمال شک بر طرف می‌گردد، ابن حجر می‌گوید: [۴۰۹]«شرط صحت روایت مکاتبه این است که نامه مهر و سر بسته و حامل آن امین و فردی که نامه را می‌گیرد خط فرستنده را خوب بشناسد، تا احتمال تغیر و تبدیل به صفر برسد.

خلاصه: احتمال تغیر و تحریف در روایت شفاهی کمتر است تا نوشتن، بدین علت بزگان حدیث در این مورد اختلاف دارند، هر چند با رعایت شروطی که ابن حج برخی از آنها را بیان کرد جائز است.

[۴۰۷]. ج ۴ ص ۳۲۴ [۴۰۸]. بیهقی این دیدگاه را روایت کرده ولی ضعیف است. [۴۰۹]. فتح الباری ج۱ ص ۱۱۵