کلید فهم قرآن

ضروریات و حاجات و تحسینات

مراد از «ضروریات»، اصول و احکامی است که انسان در مصالح دین و دنیا ناچار بر حفظ و عمل به آن است، به حیثیتی که اگر فاقد یکی از آن‌ها شد، دنیایش خراب و آخرتش پر از بدبختی و عقاب خواهد بود؛ چنان‌که اگر آب یا هوا نباشد، تنفس و زندگانی بر بشر ممتنع است، همچنین اگر مراعات این اصول نشود، حیات دنیا و آخرت محال خواهد بود.

و مراد از «حاجات»، آن احکام و اصولی است که انسان از حیث توسعه و رفع ضیقی [= تنگی] که در غالب اوقات مودی به حَرَج [= سختی] و مشقت می‌گردد، محتاج به آن است؛ به بیان واضح‌تر، مراد از حاجات، احکامی است که در مورد حرج و مشقت وضع گردیده و در آن ملاحظۀ تَرفیه عباد [= آسایش بندگان] شده ‌است؛ مثل قصْر [= شکستن] نماز و روزه در سفر و اَکل مَیته [= خوردن مُردار] در مخمصه. خداوند می‌فرماید: ﴿وَمَا جَعَلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلدِّينِ مِنۡ حَرَجٖ﴾ [۶۹].

و مراد از «تحسینیات»، مکارم اخلاق و محاسن عادات و آنچه عقول کامل از آن پرهیز دارند و اجتناب می‌کنند است.

[۶۹] و [خدا] در دین بر شما سختى قرار نداده است [الحج: ۷۸].