مُقسِم به یا آنچه خداوند به آن سوگند یاد کرده است
علما را در مُقسم به دو قول است:
قول اول اینکه: مراد از «مُقسمٌ بِهِ» در تمامی سوگندهای قرآن، خالق این اشیاء است، نه عین آن‌ها؛ مثل ﴿وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا﴾که مراد خالق آفتاب است و بر این مطلب به سه وجه استدلال کرده‌اند:
۱- پیغمبر اکرم از سوگند به غیر خداوند نهی فرمود؛ پس چگونه خداوند در قرآن کریمش به غیر خدا سوگند یاد می‌کند؟
۲- سوگند یاد کردن به چیزی موجب تعظیم و تکریم آن چیز است و این تعظیم، برای موجودی جز حق متعال، لایق و سزاوار نیست؛
۳- اینکه گفتیم قَسم در این موارد به خالق موجودات است، قرآن در بعضی از آیات تصریح به آن می‌کند مثل ﴿وَٱلسَّمَآءِ وَمَا بَنَىٰهَا ٥ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا طَحَىٰهَا ٦ وَنَفۡسٖ وَمَا سَوَّىٰهَا﴾[الشمس: ۵ - ۷] یعنی: «قَسم به آسمان و آنکه بنا کرد آن را، و قَسم به زمین و آنکه پهن کرد آن را، و قَسم به نفْس و آنکه راست کرد آن را»؛
قول دوم: قول کسی است که می‌گوید قَسم به اعیان این اشیاء است و استدلال کرده‌است به:
۱- اینکه ظاهر لفظ دلالت دارد که سوگند به عین این اشیاء است و عدول از آن خلاف اصل می‌باشد؛
۲- وجه سوم که می‌گوید در آیۀ ﴿وَٱلسَّمَآءِ وَمَا بَنَىٰهَا﴾[الشمس: ۵] سوگند به خالقِ سماء است غلط می‌باشد؛ به جهت اینکه لفظ قسم را اول منزل به سماء کرده، بعد به بانی آن. اگر مراد از قَسم به سماء، سوگند به بانی آن بود، در موضع واحد تکرار لازم می‌آمد و مسلّماً جایز نیست.