ترجمه عمدة الأحکام من کلام خیر الأنام

بابُ دخولِ الخلاءِ والاستطابهِ: باب ورود به دستشویی و طهارت گرفتن

۱۱-«عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ س أَنَّ النَّبِيَّ ج كَانَ إذَا دَخَلَ الْخَلاءَ قَالَ: اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ الْخُبُثِ وَالْخَبَائِثِ».

واژه‌ها:

الخُبُث و الخبائث: جمع خبیث و خبیثه به معنای شیطانهای نر و ماده.

مفهوم حدیث: «انس بن مالک سمی‌فرماید: هر گاه پیامبر جمی‌خواست وارد دستشویی شود می‌فرمود: خدایا من از شیطانهای نر و ماده به تو پناه می‌برم».

۱۲-«عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الأَنْصَارِيِّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: إذَا أَتَيْتُمْ الْغَائِطَ، فَلا تَسْتَقْبِلُوا الْقِبْلَةَ بِغَائِطٍ وَلا بَوْلٍ، وَلا تَسْتَدْبِرُوهَا، وَلَكِنْ شَرِّقُوا أَوْ غَرِّبُوا.

قَالَ أَبُو أَيُّوبَ: فَقَدِمْنَا الشَّامَ، فَوَجَدْنَا مَرَاحِيضَ قَدْ بُنِيَتْ نَحْوَ الْكَعْبَةِ، فَنَنْحَرِفُ عَنْهَا، وَنَسْتَغْفِرُ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ».

واژه‌ها:

الغائط: مکانی پست و گود که به سبب پوشش بیشتر به منظور قضای حاجت از آن استفاده می‌شود. به فضلۀ انسان (مدفوع) نیز گفته می‌شود، و به هر دو معنی در این حدیث ذکر شده است.

بول: ادرار.

شرِّقوا أو غرِّبوا: رو به مشرق یا مغرب کنید.

مراحیض: جمع مرحاض به معنای دستشویی و محل قضای حاجت.

مفهوم حدیث: «ابو ایوب انصاری سمی‌فرماید: پیامبر جفرمودند: هر گاه شما خواستید برای قضای حاجت به دستشویی بروید رو یا پشت به قبله مدفوع یا ادرار نکنید، بلکه رو به مشرق یا مغرب بکنید([۱۲] ).

ابو ایوب می‌فرماید: سپس به شام رفتیم و ساختمانهایی را یافتیم که جهت قضای حاجت به سمت کعبه ساخته شده بود، اگر وارد آنها می‌شدیم از جهت کعبه خود را منحرف کرده، و از خداوند درخواست بخشش می‌کردیم».

۱۳-«عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ ب قَالَ: رَقِيْتُ يَوْماً عَلَى بَيْتِ حَفْصَةَ، فَرَأَيْتُ النَّبِيَّ ج يَقْضِي حَاجَتَهُ مُسْتَقْبِلَ الشَّامَ، مُسْتَدْبِرَ الْكَعْبَةَ. وَفِي رِوَايَةٍ: مُسْتَقْبِلاً بَيْتَ الْمَقْدِسِ».

مفهوم حدیث: «عبد الله بن عمر بن الخطاب ب می‌فرماید: روزی از پشت بام خانۀ حفصه (خواهرش) بالا رفتم و پیامبر جرا دیدم که رو به شام و پشت به کعبه قضای حاجت می‌کند.و در روایتی آمده است: رو به بیت المقدس».

۱۴-«عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ س أَنَّهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ج يَدْخُلُ الْخَلاءَ، فَأَحْمِلُ أَنَا وَغُلامٌ نَحْوِي إدَاوَةً مِنْ مَاءٍ وَعَنَزَةً، فَيَسْتَنْجِي بِالْمَاءِ.

العَنَزَةُ: الحَرْبَةُ الصَّغِيْرَةُ. والإِدَاوَةُ: إِنَاءٌ صَغِيْرٌ مِنْ جِلْدٍ».

واژه‌ها:

الإداوة: ظرفی کوچک که از پوست ساخته می‌شود.

العنزة: عصای دندانه داری که می‌توان بر آن تکیه زد.

مفهوم حدیث: «انس بن مالک سمی‌فرماید: هنگامی‌که پیامبر جوارد دستشویی می‌شد من همراه با پسر بچه‌ای هم سن و سال خودم برای ایشان ظرفی از آب به منظور طهارت، و یک عصای کوچک به منظور قرار دادن ستره‌اش هنگام نماز با خود حمل می‌کردیم. و ایشان برای طهارت گرفتن بعد از قضای حاجت از آب استفاده می‌کردند».

۱۵-«عَنْ أَبِي قَتَادَةَ الْحَارِثِ بْنِ رِبْعِيٍّ الأَنْصَارِيِّ س: أَنَّ النَّبِيَّ ج قَالَ: لا يُمْسِكَنَّ أَحَدُكُمْ ذَكَرَهُ بِيَمِينِهِ وَهُوَ يَبُولُ وَلا يَتَمَسَّحْ مِنْ الْخَلاءِ بِيَمِينِهِ وَلا يَتَنَفَّسْ فِي الإِنَاءِ».

واژه‌ها:

لا یمسکن: به دست نگیرد.

لا یتمسح: خود را نشوید، خود را پاک نکند.

مفهوم حدیث: «ابو قتاده الحارث بن ربعی انصاری ساز پیامبر جچنین روایت می‌کند که ایشان فرمودند: هیچ کس در حالی که ادرار می‌کند آلتش را با دست راستش نگیرد، و هیچ کس با دست راستش خود را از قضای حاجت پاکیزه نکند، و هیچ کس هنگام نوشیدن آب در ظرفش نفس نکشد».

۱۶-«عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: مَرَّ النَّبِيُّ ج بِقَبْرَيْنِ، فَقَالَ: إنَّهُمَا لَيُعَذَّبَانِ، وَمَا يُعَذَّبَانِ فِي كَبِيرٍ أَمَّا أَحَدُهُمَا: فَكَانَ لا يَسْتَتِرُ مِنْ الْبَوْلِ، وَأَمَّا الآخَرُ: فَكَانَ يَمْشِي بِالنَّمِيمَةِ، فَأَخَذَ جَرِيدَةً رَطْبَةً، فَشَقَّهَا نِصْفَيْنِ، فَغَرَزَ فِي كُلِّ قَبْرٍ وَاحِدَةً، فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، لِمَ فَعَلْتَ هَذَا؟ قَالَ: لَعَلَّهُ يُخَفَّفُ عَنْهُمَا مَا لَمْ يَيْبَسَا».

واژه‌ها:

لا یستتر من البول: در هنگام ادرار کردن چیزی بین خود و ادرارش قرار نمی‌دهد که او را از ترشح نگه دارد.

یمشی بالنميمة: سخن چینی می‌کند.

جريدة رطبة: چوب تر برگ نخل.

شقها نصفین: آن را دو نیم کرد.

فغرز: فرو برد.

ما لم ییبسا: تا زمانی که خشک نشده است.

مفهوم حدیث: «عبد الله بن عباس ب روایت می‌کند که روزی پیامبر جاز کنار دو قبر گذشت، فرمودند: صاحبان این دو قبر اکنون در حال عذاب هستند، و سبب عذابشان گناه بزرگی نیست، ([۱۳] ) یکی از آندو در هنگام ادرار خود را از ترشح آن دور نگاه نمی‌داشت، و دومی نیز سخن چینیمی‌کرد، سپس تکه چوب تری از نخل را برداشت و آن را از وسط دو نیم کرد و در هر یک از آن دو قبر تکه‌ای فرو کرد، اصحاب پیامبر جاز ایشان پرسیدند: یا رسول الله سبب این کار شما چه بود؟ ایشان فرمودند: شاید تا زمانی که خشک نشده‌اند باعث کاهش عذابشان گردد».

[۱۲] این حکم مخصوص مدینه بوده است، زیرا شرق و غرب مدینه خلاف جهت قبله می‌باشد. و شایستۀ هر فرد مسلمان است که در هر جایی از رو یا پشت کردن به کعبه در وقت قضای حاجت خودداری کند، نه اینکه حتماَ رو به شرق یا غرب بنشیند. [۱۳] در روایات دیگری آمده است که پیامبر جبعد از این جمله فرمودند « بلی ». و در روایتی نیز آمده است «و إنه لکبیر». بنابراین گناه عدم پرهیز از ترشح ادرار و سخن چینی از گناهان کبیره محسوب می‌شود.