بابُ الرِّبا والصَّرْفِ باب ربا و خرید و فروش طلا و نقره (ارز و نقدینگی)
۲۷۲-«عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: الذَّهَبُ بالذَّهَبِ رِباً إلا هَاءَ وَهَاءَ، وَالفِضةُ بِالفِضةِ رِباً إلا هَاءَ وَهَاءَ، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ رِباً إلاَّ هَاءَ وَهَاءَ، وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِيرِ رِباً إلاَّ هَاءَ وَهَاءَ».
واژه‌ها:
هاء و هاء: دست به دست.
البُرّ: گندم.
الشعیر: جو.
مفهوم حدیث: «عمر بن الخطاب سمی‌فرماید: رسول الله جفرمودند: فروش طلا با طلا ربا است مگر اینکه دست به دست باشد، و فروش نقره با نقره ربا است مگر اینکه دست به دست باشد، و فروش گندم با گندم ربا است مگر اینکه دست به دست باشد، و فروش جو با جو ربا است مگر اینکه دست به دست باشد».
۲۷۳-«عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: لا تَبِيعُوا الذَّهَبَ بِالذَّهَبِ إلاَّ مِثْلاً بِمِثْلٍ، وَلا تُشِفُّوا بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ، وَلا تَبِيعُوا الْوَرِقَ بِالْوَرِقِ إلاَّ مِثْلاًّ بِمِثْلٍ، وَلا تُشِفُّوا بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ، وَلا تَبِيعُوا مِنْهَا غَائِباً بِنَاجِزٍ.
وَفِي لَفْظٍ: إلاَّ يَداً بِيَدٍ.
وَفِي لَفْظٍ: إلاَّ وَزْناً بِوَزْنٍ، مِثْلاً بِمِثْلٍ، سَوَاءً بِسَوَاءٍ».
واژه‌ها:
ولا تُشِفُّوا بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ: کم و زیاد نکنید.
الوَرِق: نقره.
الناجز: حاضر، آماده.
مفهوم حدیث: «ابو سعید خدری ساز رسول الله جروایت می‌کند که ایشان فرمودند: طلا را با طلا نفروشید مگر اینکه مثل هم باشند و در وزن کم و زیاد نکنید، و نقره را با نقره نفروشید مگر اینکه مثل هم باشند و در وزن کم و زیاد نکنید، و طلا یا نقره‌ای که در مجلس خرید و فروش حاضر است را با طلا و نقره‌ای که بیرون از مجلس است نفروشید.
و در روایتی: مگر اینکه دست به دست باشد.
و در روایت دیگری: مگر اینکه هم وزن و شبیه هم باشند، و کاملا با هم برابر باشند».
۲۷۴-«عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ س قَالَ: جَاءَ بِلالٌ س إلَى النَّبِيِّ ج بِتَمْرٍ بَرْنِيٍّ، فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ ج: مِنْ أَيْنَ هَذَا؟ قَالَ بِلالٌ: كَانَ عِنْدَنَا تَمْرٌ رَدِيءٌ، فَبِعْتُ مِنْهُ صَاعَيْنِ بِصَاعٍ لِنُطْعِمَ النَّبِيَّ ج. فَقَالَ النَّبِيُّ ج عِنْدَ ذَلِكَ: أَوَّهْ، أَوَّهْ، عَيْنُ الرِّبَا، عَيْنُ الرِّبَا، لا تَفْعَلْ، وَلَكِنْ إذَا أَرَدْتَ أَنْ تَشْتَرِيَ فَبِعْ التَّمْرَ بِبَيْعٍ آخَرَ، ثُمَّ اشْتَرِ بِهِ».
واژه‌ها:
تَمْرٌ بَرْنِيٌّ: نوعی از خرمای خوب مدینه است.
الرَدِيءٌ: نامرغوب.
الصاع: نوعی پیمانه است که برابر با ۷۵/۲ لیتر و وزن ۲۱۷۵ گرم می‌باشد.
أَوَّهْ، أَوَّهْ: کلمه‌ای است که برای ابراز ناخوشنودی از چیزی به کار می‌رود.
مفهوم حدیث: «ابو سعید خدری سمی‌فرماید: بلال سدر حالیکه خرمای برنی با خود داشت به نزد پیامبر جآمد، پیامبر جبه او فرمود: این خرما را از کجا آورده ای؟ بلال سدر پاسخ گفت: مقداری خرمای نامرغوب داشتیم، دو صاع آن را به یک صاع از این خرما فروختم تا برای پیامبر جتقدیم کنیم، آنگاه پیامبر جفرمود: وای وای که این کار عین ربا است عین ربا است، این چنین نکن، اگر خواستی خرمای خوب بخری ابتدا خرمایت را با کالای دیگری بفروش سپس خرمایی را که می‌خواهی بخر».
۲۷۵-«عَنْ أَبِي الْمِنْهَالِ قَالَ: سَأَلْتُ الْبَرَاءَ بْنَ عَازِبٍ وَزَيْدَ بْنَ أَرْقَمَ ب عَنْ الصَّرْفِ، فَكُلُّ وَاحِدٍ يَقُولُ: هَذَا خَيْرٌ مِنِّي، وَكِلاهُمَا يَقُولُ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ج عَنْ بَيْعِ الذَّهَبِ بِالْوَرِقِ دَيْناً».
واژه‌ها:
الصرف: خرید و فروش طلا و نقره (ارز و نقدینگی).
الورِق: نقره.
دَيْناً: قرضی، چیزی که دست به دست نباشد، مثلا طلا را بگیرد و بگوید فردا اینقدر نقره به تو می‌دهم.
مفهوم حدیث: «ابو المنهال می‌گوید: از براء بن عازب و زید بن ارقم بدربارۀ خرید و فروش طلا و نقره پرسیدم، و هر یک از آن دو می‌فرمود: این از من بهتر است، و هر دویشان گفتند: رسول الله جاز فروش طلا با نقره به صورت قرضی نهی فرموده است».
۲۷۶-«عَنْ أَبِي بَكْرَةَ س قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ج عَنْ الْفِضَّةِ بِالْفِضَّةِ وَالذَّهَبِ بِالذَّهَبِ إلاَّ سَوَاءً بِسَوَاءٍ، وَأَمَرَنَا أَنْ نَشْتَرِيَ الْفِضَّةَ بِالذَّهَبِ كَيْفَ شِئْنَا، وَنَشْتَرِيَ الذَّهَبَ بِالْفِضَّةِ كَيْفَ شِئْنَا.
قَالَ: فَسَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ: يَدًا بِيَدٍ؟ فَقَالَ: هَكَذَا سَمِعْتُ».
واژه‌ها:
سواء بسواء: یکسان و برابر.
مفهوم حدیث: «ابو بکره سمی‌فرماید: رسول الله جاز خرید و فروش نقره با نقره و طلا با طلا نهی فرموده است مگر اینکه با هم یکسان و برابر باشند، و به ما امر کردند که نقره را با طلا به هر صورت که خواستیم خریداری کنیم، و همچنین طلا را با نقره به هر صورت که خواستیم خریداری کنیم.
راوی می‌گوید: شخصی از او پرسید: دست به دست باشد؟ فرمود: این چنین شنیده‌ام».