بابُ حرمة مکةَ: باب حرمت مکه
۲۱۷-«عَنْ أَبِي شُرَيْحٍ خُوَيْلِدِ بْنِ عَمْرٍو الْخُزَاعِيِّ الْعَدَوِيِّ س أَنَّهُ قَالَ لِعَمْرِو بْنِ سَعِيدِ بْنِ الْعَاصِ- وَهُوَ يَبْعَثُ الْبُعُوثَ إلَى مَكَّةَ: ائْذَنْ لِي أَيُّهَا الأَمِيرُ أَنْ أُحَدِّثَكَ قَوْلاً قَامَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ج الْغَدَ مِنْ يَوْمِ الْفَتْحِ، فَسَمِعَتْهُ أُذُنَايَ، وَوَعَاهُ قَلْبِي، وَأَبْصَرَتْهُ عَيْنَايَ حِينَ تَكَلَّمَ بِهِ، أَنَّهُ حَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ، ثُمَّ قَالَ: إنَّ مَكَّةَ حَرَّمَهَا اللَّهُ تَعَالَى يَوْمَ خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ وَلَمْ يُحَرِّمْهَا النَّاسُ، فَلا يَحِلُّ لامْرِئٍ يُؤْمِنُ بِاَللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ أَنْ يَسْفِكَ بِهَا دَماً، وَلا يَعْضِدَ بِهَا شَجَرَةً، فَإِنْ أَحَدٌ تَرَخَّصَ بِقِتَالِ رَسُولِ اللَّهِ ج فَقُولُوا: إنَّ اللَّهَ قَدْ أَذِنَ لِرَسُولِهِ وَلَمْ يَأْذَنْ لَكُمْ، وَإِنَّمَا أَذِنَ لِرَسُولِهِ سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ، وَقَدْ عَادَتْ حُرْمَتُهَا الْيَوْمَ كَحُرْمَتِهَا بِالأَمْسِ، فَلْيُبَلِّغْ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ.
فَقِيلَ لأَبِي شُرَيْحٍ: مَا قَالَ لَكَ عَمْروٌ؟ قال: أَنَا أَعْلَمُ بِذَلِكَ مِنْكَ يَا أَبَا شُرَيْحٍ، إنَّ الْحَرَمَ لا يُعِيذُ عَاصِياً، وَلا فَارَّاً بِدَمٍ وَلا فَارَّاً بِخَرْبَةٍ.
الخَرْبَةُ بِالخَاءِ المُعْجَمَةِ وَالرَّاءِ المُهْمَلَةِ قِيْلَ: الخِيَانَةُ، وَقِيْلَ: البَلِيَّةُ، وَقِيْلَ: التُّهْمَةُ، وَأَصْلُهَا في سَرِقَةِ الإِبِلِ، قَالَ الشَّاعِرُ: وَالخَارِبُ اللِّصُّ يُحِبُّ الخَارِبَا».
واژه‌ها:
یبعث البعوث: لشکر کشی می‌کند.
وعاه: حفظش کرد.
أثنی علیه: او را ستایش کرد.
يَسْفِكُ: خونریزی می‌کند.
یعضد: قطع می‌کند، می‌برد.
ترخّص: اجازه گرفت.
لا یعیذ: پناه نمی‌دهد.
الخَرْبَة: خیانت، تهمت، فساد.
مفهوم حدیث: «از ابو شریح خویلد بن عمرو الخزاعی العدوی سروایت است که او به عمرو بن سعید بن العاص روزی که به مکه لشکر کشی می‌کرد (تا به جنگ عبد الله بن الزبیر سبرود) گفت: یا امیر به من اجازه بده تا فرمایشی را که رسول الله جروز بعد از فتح مکه ایراد فرمودند برایت بگویم، فرموده‌ای که گوشهایم آن را شنید و قلبم آن را حفظ کرد و وقتی که رسول الله جآن را می‌گفتند چشمهایم او را می‌دید، ایشان ابتدا خداوند را مورد سپاس و ستایش قرار دادند سپس فرمودند: خداوند روزی که آسمانها و زمین را آفریده است مکه را حرام کرده است و این تحریم از جانب مردم نیست، بنابراین شایستۀ هیچ فردی که ایمان به خداوند و روز قیامت دارد نیست تا در آن خونریزی کند یا درختی را قطع نماید، و اگر کسی به جنگ رسول الله جبا مشرکین در مکه استدلال کرد به او بگویید: خداوند به رسولش اجازۀ این کار را داده است و به شما این اجازه را نداده است، این رخصت برای رسول الله جفقط برای ساعاتی از روز بود، و امروز مکه مانند دیروز به حرمت خود بازگشته است، کسانی که حاضر هستند حرفهای من را به غایبین برسانند.
به ابو شریح گفته شد: عمرو چه جوابی به تو داد؟ او گفت: عمرو گفت: یا ابو شریح من به تو از این حدیث آگاه‌تر هستم، حرم شخص گناه کار مجرم، و کسی که قتل کرده و کسی که به دلیل فساد به مکه فرار کرده است را پناه نمی‌دهد».
۲۱۸-«عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج يَوْمَ فَتْحِ مَكَّةَ: لا هِجْرَةَ بَعْدَ الفَتْحِ، وَلَكِنْ جِهَادٌ وَنِيَّةٌ، وَإِذَا اسْتُنْفِرْتُمْ فَانْفِرُوا، وَقَالَ يَوْمَ فَتْحِ مَكَّةَ: إنَّ هَذَا الْبَلَدَ حَرَّمَهُ اللَّهُ يَوْمَ خَلَقَ اللَّهُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ، فَهُوَ حَرَامٌ بِحُرْمَةِ اللَّهِ إلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَإِنَّهُ لَمْ يَحِلَّ الْقِتَالُ فِيهِ لأَحَدٍ قَبْلِي، وَلَمْ يَحِلَّ لِي إلاَّ سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ- و هي ساعتي هذه- فَهُوَ حَرَامٌ بِحُرْمَةِ اللَّهِ إلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، لا يُعْضَدُ شَوْكُهُ، وَلا يُنَفَّرُ صَيْدُهُ، وَلا يَلْتَقِطُ لُقْطَتَهُ إلاَّ مَنْ عَرَّفَهَا، وَلا يُخْتَلَى خَلاهُ. فَقَالَ الْعَبَّاسُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إلاَّ الإِذْخِرَ، فَإِنَّهُ لِقَيْنِهِمْ وَبُيُوتِهِمْ. فَقَالَ: إلاَّ الإِذْخِرَ».
القَيْنُ الحَداد.
واژه‌ها:
اسْتُنْفِرْتُمْ: از شما درخواست خروج برای جهاد شد.
فَانْفِرُوا: برای جهاد خارج شوید.
لا یعضد شوکه: گیاه خشکش قطع نمی‌شود.
لا يُنَفَّرُ: ترسانده نمی‌شود.
لا يَلْتَقِطُ: بر نمی‌دارد.
اللُقْطَة: چیزی که گم شده باشد.
عَرَّفَهَا: آن را معرفی کرد.
لا يُخْتَلَى خَلاهُ: گیاه سبزش قطع و چیده نمی‌شود.
الإِذْخِر: نوعی گیاه خوشبو که به عنوان کاه از آن استفاده می‌شود.
القَيْنُ: آهنگر.
مفهوم حدیث: «عبد الله بن عباس بمی‌فرماید: رسول الله جروز فتح مکه فرمودند: بعد از فتح مکه هجرتی وجود ندارد، ولی جهاد در راه خدا و اخلاص نیت در اعمال به جای خود باقی است، و هر گاه برای جهاد از شما درخواست خروج شد خارج شوید.
و همچنین روز فتح مکه فرمودند: خداوند روزی که آسمانها و زمین را آفریده است این سرزمین را حرام کرده است، بنابراین این سرزمین به تحریم خداوند تا روز قیامت حرام است، و برای هیچ کس قبل از من جنگ در این سرزمین حلال نبوده است، و برای من نیز جز ساعاتی از روز- که هم اکنون است- بیشتر حلال نگشته است، پس این سرزمین به حرمت خداوند تا روز قیامت حرام است، گیاه خشکش قطع نمی‌شود، وصیدش ترسانده نمی‌شود، و چیزی که در آن گم شود کسی آن را بر نمی‌دارد مگر اینکه بخواهد آن را به دیگران معرفی کند (تا صاحبش پیدا شود)، و گیاهان سبزش نیز قطع نمی‌شود. عباس سگفت: مگر اذخر یا رسول الله، زیرا از آن در (روشن کردن آتش) آهنگری و (پوشیدن سقف) خانه‌هایشان استفاده می‌کنند. آنگاه رسول الله جفرمودند: مگر اذخر».