بَابٌ الصَّوْمُ فی السَّفَرِ: باب روزه در سفر
۱۸۳-«عَنْ عَائِشَةَ ل أَنَّ حَمْزَةَ بْنَ عَمْرٍو الأَسْلَمِيَّ س قَالَ لِلنَّبِيِّ ج: أَأَصُومُ فِي السَّفَرِ؟ـ وَكَانَ كَثِيرَ الصِّيَامِ، فَقَالَ: إنْ شِئْتَ فَصُمْ وَإِنْ شِئْتَ فَأَفْطِرْ».
مفهوم حدیث: «عایشه لمی‌فرماید: حمزه بن عمرو اسلمی سبه پیامبر جگفت: آیا در سفر روزه بگیرم؟- و شخصی بود که بسیار روزه می‌گرفت- پیامبر جفرمود: اگر خواستی روزه بگیر و اگر خواستی افطار کن».
۱۸۴-«عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ س قَالَ: كُنَّا نُسَافِرُ مَعَ النَّبِيِّ ج فَلَمْ يَعِبِ الصَّائِمُ عَلَى الْمُفْطِرِ، وَلا الْمُفْطِرُ عَلَى الصَّائِمِ».
واژه‌ها:
فلم یعب: ایراد نگرفت، عیب جویی نکرد، نکوهش نکرد.
مفهوم حدیث: «انس بن مالک سمی‌فرماید: همراه پیامبر جسفر می‌کردیم و روزه دار کسی را که روزه نبود نکوهش نمی‌کرد و همچنین کسی که روزه نبود روزه دار را نکوهش نمی‌کرد».
۱۸۵-«عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ س قَالَ: خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ج فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي حَرٍّ شَدِيد، حَتَّى إنْ كَانَ أَحَدُنَا لَيَضَعُ يَدَهُ عَلَى رَأْسِهِ مِنْ شِدَّةِ الْحَرِّ، وَمَا فِينَا صَائِمٌ إلاَّ رَسُولُ اللَّهِ ج وَعَبْدُ اللَّهِ ابْنُ رَوَاحَةَ س».
واژه‌ها:
الحرّ: گرما.
مفهوم حدیث: «ابو الدرداء سمی‌فرماید: همراه رسول الله جدر ماه رمضان در گرمایی شدید به سفر رفتیم، گرما به اندازه‌ای شدید بود که هر کس دستش را بر روی سرش گذاشته بود، و در بین ما غیر از رسول الله جو عبد الله بن رواحه سکسی روزه نبود».
۱۸۶-«عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ ب قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ج فِي سَفَرٍ، فَرَأَى زِحَاماً وَرَجُلاً قَدْ ظُلِّلَ عَلَيْهِ، فَقَالَ: مَا هَذَا؟ قَالُوا: صَائِمٌ. قَالَ: لَيْسَ مِنْ الْبِرِّ الصَّوْمُ فِي السَّفَرِ.
وَفِي لَفْظٍ لِمُسْلِمٍ: عَلَيْكُمْ بِرُخْصَةِ اللَّهِ الَّتِي رَخَّصَ لَكُمْ».
واژه‌ها:
الزحام: شلوغی.
ظلل علیه: برایش سایه کرده بودند.
البرِّّ: کار نیکو و شایسته.
مفهوم حدیث: «جابر بن عبد الله بمی‌فرماید: رسول الله جدر حال سفر بود که در یک شلوغی مردی را دید که برایش سایه کرده بودند، فرمود: چه شده است؟ گفتند: این مرد روزه است، فرمود: روزه گرفتن در سفر از کارهای پسندیده نیست.
و در روایتی نزد امام مسلم: از رخصت‌هایی که خداوند برایتان قرار داده است استفاده کنید».
۱۸۷-«عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ س قَالَ: كُنَّا مَعَ رَسُوْلِ اللهِ ج فِي سَفَرٍ فَمِنَّا الصَّائِمُ، وَمِنَّا الْمُفْطِرُ قَالَ: فَنَزَلْنَا مَنْزِلاً فِي يَوْمٍ حَارٍّ، وَأَكْثَرُنَا ظِلاً صَاحِبُ الْكِسَاءِ. وَمِنَّا مَنْ يَتَّقِي الشَّمْسَ بِيَدِهِ. قَالَ: فَسَقَطَ الصُّوَّمُ، وَقَامَ الْمُفْطِرُونَ فَضَرَبُوا الأَبْنِيَةَ، وَسَقَوْا الرِّكَابَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: ذَهَبَ الْمُفْطِرُونَ الْيَوْمَ بِالأَجْرِ».
واژه‌ها:
الکساء: پارچه، لباس.
يَتَّقِي: پرهیز می‌کند، اجتناب می‌کند.
الصُّوَّم: جمع صائم، روزه داران.
ضَرَبُوا الأَبْنِيَةَ: چادرها را بر پا کردند.
الرِّکاب: شترها.
مفهوم حدیث: «انس بن مالک سمی‌فرماید: در سفری همراه رسول الله جبودیم، گروهی از ما روزه دار بودند و گروهی دیگر افطار کرده بودند، انس سمی‌فرماید: در یکی از روزهای گرم در منزلگاهی پیاده شدیم، هر کس لباس یا پارچه‌ای داشت دارای بهترین سایه بود، و گروهی که پارچه‌ای نداشتند با دست خود از گرما‌ی خورشید جلوگیری می‌کردند. کسانی که روزه دار بودند از شدت گرما بر زمین افتادند، و کسانی که افطار کرده بودند خیمه‌ها را بر پا کردند و شترها را آب دادند، آنگاه رسول الله جفرمودند: کسانی که افطار کرده بودند امروز را با اجر سپری کردند».
۱۸۸-«عَنْ عَائِشَةَ ل قَالَتْ: كَانَ يَكُونُ عَلَيَّ الصَّوْمُ مِنْ رَمَضَانَ، فَمَا أَسْتَطِيعُ أَنْ أَقْضِيَ إلاَّ فِي شَعْبَانَ».
مفهوم حدیث: «عایشه لمی‌فرماید: روزۀ قضای رمضان بر گردن داشتم، نمی‌توانستم آن را تا قبل از شعبان سال آینده قضا کنم».
۱۸۹-«عَنْ عَائِشَةَ ل أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: مَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صِيَامٌ صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ.
وَأَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد وَقَالَ: هَذَا فِي النَّذْرِ خاصَّةً، وَهُوَ قَوْلُ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ».
مفهوم حدیث: «عایشه لاز رسول الله جروایت می‌کند که ایشان فرمودند: هر کس فوت کند و روزهای بر گردن داشته باشد ولیش به جای او آن روزه را می‌گیرد.
ابو داود نیز این حدیث را روایت کرده و می‌گوید: این حکم فقط برای روزۀ نذر است،و احمد بن حنبل نیز به همین فتوا داده است».
۱۹۰-«عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِيِّ ج فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إنَّ أُمِّي مَاتَتْ وَعَلَيْهَا صَوْمُ شَهْرٍ، أَفَأَقْضِيهِ عَنْهَا؟ فَقَالَ: لَوْ كَانَ عَلَى أُمِّكَ دَيْنٌ أَكُنْتَ قَاضِيَهُ عَنْهَا؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: فَدَيْنُ اللَّهِ أَحَقُّ أَنْ يُقْضَى.
وَفِي رِوَايَةٍ: جَاءَتِ امْرَأَةٌ إلَى رَسُولِ اللَّه ج فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إنَّ أُمِّي مَاتَتْ وَعَلَيْهَا صَوْمُ نَذْرٍ، أَفَأَصُومُ عَنْهَا؟ قَالَ: أَفَرَأَيْتِ لَوْ كَانَ عَلَى أُمِّكِ دَيْنٌ فَقَضَيْتِيهِ، أَكَانَ يُؤَدِّي ذَلِكَ عَنْهَا؟ فَقَالَتْ: نَعَمْ. قَالَ: فَصُومِي عَنْ أُمِّكِ».
مفهوم حدیث: «عبد الله بن عباس بمی‌فرماید: شخصی نزد رسول الله جآمد و گفت: یا رسول الله مادرم مرده است و روزۀ یک ماه بر گردنش می‌باشد، آیا قضایش را برایش بگیرم؟ پیامبر جفرمود: اگر مادرت به کسی بدهکار بود آیا آن را برایش قضا می‌کردی؟ آن مرد گفت: بله، پیامبر جفرمود: قضا کردن بدهی خدا شایسته‌تر است.
و در روایتی: زنی نزد رسول الله جآمد و گفت: یا رسول الله مادرم مرده است و بر گردنش روزۀ نذر است، آیا برایش آن روزه را بگیرم؟ پیامبر جفرمود: آیا اگر مادرت بدهکار کسی بود و آن بدهکاری را پرداخت می‌کردی از گردن مادرت ساقط می‌شد؟ آن زن گفت: بله، پیامبر جفرمود: بنابراین به جای مادرت روزه بگیر».
۱۹۱-«عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِيِّ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: لا يَزَالُ النَّاسُ بِخَيْرٍ مَا عَجَّلُوا الْفِطْرَ و أَخَّرُوا السَّحُورَ».
واژه‌ها:
لا یزال: همچنین.
عجّلوا: عجله کردند.
مفهوم حدیث: «سهل بن سعد ساعدی سمی‌فرماید: رسول الله جفرمودند: تا زمانیکه مردم سریع افطار می‌کنند و سحری را به تاخیر می‌اندازند در خیر به سر می‌برند».
۱۹۲-«عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: إذَا أَقْبَلَ اللَّيْلُ مِنْ هَهُنَا وَأَدْبَرَ النَّهَارُ مِنْ هَهُنَا وَغَرَبَتِ الشَّمْسُ فَقَدْ أَفْطَرَ الصَّائِمُ».
مفهوم حدیث: «عمر بن خطاب سمی‌فرماید: رسول الله جفرمودند: هر گاه شب از این سمت (مشرق) شروع شود و روز از این سمت (مغرب) به پایان برسد وخورشید نیز غروب کند وقت افطار روزه دار فرا رسیده است».
۱۹۳-«عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ب قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ج عَنْ الْوِصَالِ، قَالُوا: يَا رَسُوْلَ اللهِ إنَّكَ تُوَاصِلُ، قَالَ: إنِّي لَسْتُ كَهَيْئَتِكُمْ، إنِّي أُطْعَمُ وَأُسْقَى.
وَرَوَاهُ أَبُو هُرَيْرَةَ وَعَائِشَةُ وَأَنَسُ بْنُ مَالِكٍ ش».
واژه‌ها:
الوصال: ادامه دادن روزه بیش از یک روز بدون افطار کردن یا سحری خوردن.
مفهوم حدیث: «عبد الله بن عمر بمی‌فرماید: رسول الله جما را از روزه گرفتن پی در پی بدون افطار و سحری منع فرمود، برخی به ایشان گفتند: یا رسول الله ولی شما این کار را انجام می‌دهی، پیامبر جفرمودند: من مثل شما نیستم، به من غذا و آب رسانده می‌شود».
این حدیث را ابو هریره و عایشه و انس بن مالک شنیز روایت کرده‌اند.
۱۹۴-«وَلِمُسْلِمٍ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ س: فَأَيُّكُمْ أَرَادَ أَنْ يُوَاصِلَ فَلْيُوَاصِلْ إلَى السَّحَرِ».
«و در صحیح مسلم از ابو سعید خدری سروایت شده که: پس اگر کسی خواست به روزه اش ادامه دهد فقط تا سحر ادامه بدهد».