اسامی شرعی
در بعضی موارد شارع بعضی از الفاظ عربی را در معنای خاص‌تری به کار می‌گیرد، و از آن معنای خاصی منظور می‌کند اگرچه در لغت به معنای عام‌تری به کار می‌رود. بعضی این نوع تصرف شرع را تصرف در لغت عرب پنداشته‌اند، در حالی‌که چنان نیست، بلکه شارع کلمه را در اصل معنای لغوی خود به کار برده، و چون با شرایط خاص خود باید انجام شود، در عرف شرعی معنای خاص‌تری به خود گرفته است. بنابراین الفاظ در استعمالات شرع بر دو گونه‌اند.
۱- آن‌هائی که به حقیقت آن‌ها در خارج از لفظ چیزی افزوده نشده است، و شرع دارای عرف خاصی در آن‌ها نیست.
۲- آن‌هائی که در خارج از لفظ به حقیقت آن‌ها شرایط و ملابساتی افزوده شده است.
این دو نوع در استعمالات شرع بر سه حال به کار می‌رود:
- ممکن است با آن‌ها قرینه عرف شرعی باشد.
- و ممکن است با قرینه معنای لغوی همراه باشد.
- و ممکن است خالی از قرینه باشد.
در حالت اول و دوم فهم تابع قرینه است، و در حالت سوم باید گفت که عرف شرعی در مقصود بر معنای لغوی رجحان دارد، به عنوان مثال: ﴿أَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ﴾و ﴿ءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ﴾، کلمه صلاة و زکاة به منظور شرعی مورد استفاده واقع شده است، و ﴿صَلِّ عَلَيۡهِمۡۖ﴾و ﴿قَدۡ أَفۡلَحَ مَن زَكَّىٰهَا ٩﴾به منظور لغوی، زیرا به پا داشتن قرینه است برای این‌که معنای صلاه نماز شرعی است، نه مطلق دعا، و دادن زکات قرینه است بر این‌که معنای آن مالی است که باید به مستحقان داد، نه مطلق پاکی. اما در دو آیه بعد منظور دعا و پاکی است زیرا معنای شرعی مناسبت ندارد.
حال بنابر این اصل معنای این حدیث چه می‌شود؟
جابر بن سمره سروایت می‌کند که شخصی از رسول خدا جپرسید: «أأتوضأ من لحوم الغنم؟»«آیا از خوردن گوشت گوسفند وضو بگیرم؟» فرمود: «إن شئت فتوضا، وإن شئت فلا تتضوا»«اگر خواستی وضو بگیر و اگر خواستی نگیر. شخصی عرض کرد: «أتوضا من لحوم الإبل»«آیا از خوردن گوشت شتر وضو بگیرم؟» فرمود: «نعم»«بله» تا آخر حدیث... [۱۵].
توضؤ در لغت به معنای زیبایی است، و برای شستن بعضی از اعضا مانند دست و دهان نیز به کار می‌رود، و در عرف شرع مقصود از آن: وضو گرفتن به شکل معروف آن است.
حال کلمه توضؤ در این حدیث بر معنای شرعی حمل می‌شود یا لغوی؟
[۱۵] صحیح مسلم، کتاب الحیض حدیث ۹۷ (۱/۲۷۵).