صیغه امر
صیغه اصلی امر، صیغه‌ای است که از فعل مضارع مخاطب ساخته می‌شود، و در علم صرف آن را امر به صیغه نامند.
اصولیان به قصد اختصار از همه اشکال صیغه امر به (افعل) تعبیر می‌کنند.
امثله‌ای از صیغه اصلی امر از قرآن کریم:
﴿وَٱضۡرِبۡ لَهُم مَّثَلَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا﴾[الکهف: ۴۵].
﴿قَالُواْ حَرِّقُوهُ وَٱنصُرُوٓاْ ءَالِهَتَكُمۡ﴾[الأنبیاء: ۶۸].
﴿وَقُلِ ٱعۡمَلُواْ فَسَيَرَى ٱللَّهُ عَمَلَكُمۡ وَرَسُولُهُۥ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۖ﴾[التوبة: ۱۰۵].
﴿وَٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ ثُمَّ تُوبُوٓاْ إِلَيۡهِۚ﴾[هود: ۹۰].
﴿وَجَٰهِدُواْ فِي ٱللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِۦۚ﴾[الحج: ۷۸].
﴿أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِدُلُوكِ ٱلشَّمۡسِ﴾[الإسراء: ۷۸].
صیغه‌های دیگری نیز در عربی هم معنی با صیغه اصلی به کار می‌رودکه مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:
۱- فعل مضارع مجزوم به لام امر، مانند:
﴿لِيُنفِقۡ ذُو سَعَةٖ مِّن سَعَتِهِۦۖ﴾[الطلاق: ۷].
﴿فَلۡيَتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلۡيَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدًا ٩﴾[النساء: ۹].
﴿ثُمَّ لۡيَقۡضُواْ تَفَثَهُمۡ وَلۡيُوفُواْ نُذُورَهُمۡ وَلۡيَطَّوَّفُواْ بِٱلۡبَيۡتِ ٱلۡعَتِيقِ ٢٩﴾[الحج: ۲۹].
این صیغه مضارع التزامی است که در صرف آن را امر به لام یا امر غایب می‌گویند.
۲- اسم فعل امر، مانند:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ عَلَيۡكُمۡ أَنفُسَكُمۡۖ﴾ [۱۹][المائدة: ۱۰۵].
﴿۞قَدۡ يَعۡلَمُ ٱللَّهُ ٱلۡمُعَوِّقِينَ مِنكُمۡ وَٱلۡقَآئِلِينَ لِإِخۡوَٰنِهِمۡ هَلُمَّ إِلَيۡنَاۖ﴾ [۲۰][الأحزاب: ۱۸].
﴿قُلۡ هَاتُواْ بُرۡهَٰنَكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ ١١١﴾ [۲۱][البقرة: ۱۱۱].
﴿هَآؤُمُ ٱقۡرَءُواْ كِتَٰبِيَهۡ ١٩﴾[الحاقة: ۱۹].
«نامه اعمال مرا بگیرید بخوانید».
﴿وَقَالَتۡ هَيۡتَ لَكَۚ﴾[یوسف: ۲۳].
«گفت: بشتاب، بیا».
۳- مصدر نایب از فعل امر، مانند:
﴿فَإِذَا لَقِيتُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فَضَرۡبَ ٱلرِّقَابِ﴾[محمد: ۴].
«کافران را که ملاقات کردید پس زدن گردن‌ها = یعنی گردن‌ها را بزنید».
﴿۞وَٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا﴾ [۲۲][النساء: ۳۶].
«وخداوند یکتا را عبادت کنید و به او ذره‌ای شرک نورزید، و به پدر و مادر نیکی کردن= یعنی نیکی کنید».
این بود صیغه‌هایی که به ذات خود بدون احتیاج به قرینه بر طلب فعل دلالت می‌دهند، و الفاظ دیگری نیز همراه با قرینه ممکن است چنین دلالتی را به خود بگیرند، مانند.
﴿وَٱلۡمُطَلَّقَٰتُ يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَٰثَةَ قُرُوٓءٖۚ﴾[البقرة: ۲۲۸].
«و زنان طلاق داده شده سه قرء انتظار می‌کشند».
که اگرچه یک جمله خبری است ولی در مفهوم یک جمله امری به کار گرفته شده یعنی: (زنان طلاق گرفته باید سه قرء به انتظار بنشینند).
[۱۹] «علیکم أنفسکم»مواظب خودتان باشید. [۲۰] «هلم إلینا»به سوی ما بشتابید. [۲۱] «وبالوالدین إحسانا»و به پدر و مادر نیکی کردن یعنی نیکی کنید. [۲۲] «وبالوالدین إحسانا»و به پدر و مادر نیکی کردن یعنی نیکی کنید.