انواع بیان
۱- بیان کتاب به کتاب، مانند:
آیه:
﴿أُحِلَّتۡ لَكُم بَهِيمَةُ ٱلۡأَنۡعَٰمِ إِلَّا مَا يُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ﴾[المائدة: ۱].
«حیوانات انعام بر شما حلال شده‌اند مگر آن‌چه تلاوت خواهد شد».
در این آیه انعام (گاو و شتر و گوسفند) مگر اشیائی که تلاوت خواهند شد، حلال شده‌اند.
چنان‌که می‌بینیم چیزهایی که تلاوت خواهند شد فعلاً معلوم نیستند، اما این ابهام با آیه
﴿حُرِّمَتۡ عَلَيۡكُمُ ٱلۡمَيۡتَةُ وَٱلدَّمُ...﴾[المائدة: ۳].
«مردار و خون و ... بر شما حرام شده است».
از بین می‌رود.
۲- بیان کتاب به سنت:
خداوند عزوجل می‌فرماید:
﴿كُلُواْ مِن ثَمَرِهِۦٓ إِذَآ أَثۡمَرَ وَءَاتُواْ حَقَّهُۥ يَوۡمَ حَصَادِهِۦۖ﴾[الأنعام: ۱۴۱].
«وقتی که ثمر داد از ثمرش بخورید و حق آن را روز درو بدهید».
طبق این آیه باید هنگام درو و چیدن میوه، زکات پرداخت شود، ولی معلوم نیست که چه مقدار باید داد که رسول الله جآن را بیان فرموده است:
«فيما سَقَتِ السماءُ والعيونُ أو كان عَثَريّاً العُشرُ، وما سُقِيَ بالنَّضحِ نصفُ العُشرِ» [۶۴].
و از این نوع است: بیان نماز با انجام آن روی منبر تا مردم ببینند، و بیان سن حیوان‌های زکات با نوشتن، و بیان تعداد روزهای ماه با اشاره با انگشتان، و ترک تراویح برای بیان عدم وجوب. والله اعلم.
[۶۴] بخاری در هامش فتح الباری (۳/۲۷۴-۲۷۶): «در آن‌چه آسمان و یا چشمه بدان آب دهد، یا این‌که به ریشه از زمین آب می‌مکد، یک دهم است، و در آن‌چه با آبکش آب داده شود، یک بیستم است».