مبانی فقه

فهرست کتاب

شرح تعریف

شرح تعریف

- با قید (یک لفظ) الفاظ متعدد خارج می‌شود، مانند «ضرب زید عمرا امام المسجد»«زید عمرو را جلو مسجد زد» که اگرچه بر مدلولات متعدد دلالت دارد، ولی یک لفظ نیست.

- و با قید (بدون حصر) الفاظی که دارای مدلول‌های متعدد محصور است مثل‌: «عشرة»«ده» و «مائة»«صد» خارج می‌شود.

- و با قید (یک دفعه) الفاظ نکره خارج می‌شود، مانند رَجُل که اگرچه صلاحیت اطلاق بر افراد متعدد دارد، ولی در یک زمان بر بیش از یکی دلالت نمی‌‌دهد، و دلالتش بر متعدد بر سبیل بدل است، یعنی اگر با گفتن رجل فردی منظور داشتیم، در همان زمان فرد دیگری همراه با او نمی‌توان منظور داشت.

- و با قید (از یک جهت) الفاظ مشترک و مجاز خارج می‌شود زیرا اگرچه می‌توان از آن‌ها متعدد موردنظر باشد، ولی حین استعمال فقط یکی از مدلول‌ها می‌تواند منظور باشد، مانند لفظ عین که گفتیم مشترک است و می‌تواند بر چشم و چشمه و ... اطلاق شود، در جمله «فیها عین جاریة»منظور فقط چشمه است، و در «قُرَّتُ عَین لِي»فقط منظور چشم است، و خصوص ضد عموم به معنی افراد و عدم شمول است، و خاص ضد عام.