۲- تخصیص به غایت
پایان و حد و نهایت و مقطع هرچیز را غایت آن گویند، و الفاظ آن عبارت است از: «حتی»و «إلی».
و غایت مقتضی آن است که حکم مابعد آن غیرحکم ماقبل آن باشد. به مثال‌های زیر توجه کنید:
خداوند عزوجل فرماید:
﴿قَٰتِلُواْ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَلَا بِٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ ٱللَّهُ وَرَسُولُهُۥ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ ٱلۡحَقِّ مِنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ حَتَّىٰ يُعۡطُواْ ٱلۡجِزۡيَةَ عَن يَدٖ وَهُمۡ صَٰغِرُونَ ٢٩﴾[التوبة: ۲۹].
«و با کسانی از کتاب داده‌شدگان که ایمان به خدا و روز قیامت ندارند و آن‌چه را خدا و رسولش حرام کرده‌اند حرام نمی‌دانند، و تدین به دین حق نمی‌کنند بجنگید تا این‌که از دست خود در حال خواری جزیه دهند».
ما قبل «حتی»در این آیه عام است، و شامل همه اهل کتاب در همه حالات، چه آنان که قبول پرداخت جزیه بکنند، و چه آنان که نکنند، یعنی معنی آن چنین است: «با همه اهل کتاب بجنگید». لکن «حتی»و مابعد آن، افرادی را که قبول می‌کنند جزیه بپردازند از عموم خارج می‌سازد.
و هم‌چنین آیه:
﴿ثُمَّ أَتِمُّواْ ٱلصِّيَامَ إِلَى ٱلَّيۡلِۚ﴾[البقرة: ۱۸۷].
«سپس روزه را تا شب تمام کنید».
در این آیه نیز امساک مطلقاً واجب شده است، و همه زمان‌ها بعد از امر را در بر می‌گیرد، ولی «إلی»و مابعد آن، زمان واقع در شب را از عموم خارج می‌سازد.
و هم‌چنین آیه‌های:
﴿وَلَا تَقۡرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطۡهُرۡنَۖ﴾[البقرة: ۲۲۲].
«به آنان - زنان در حال قاعدگی - نزدیک نشوید تا پاک شوند».
﴿وَأَيۡدِيَكُمۡ إِلَى ٱلۡمَرَافِقِ﴾[المائدة: ۶].
«و دست‌ها را تا آرنج بشویید».