فصل در لوازم و خواصِ الوهیت و اصول و قواعد عبادت
سه چیز از خواصِ الوهیت و اصول عبادت اند: یکی علم غیب، دوم حضور و شهود، سوم قدرت و اختیار. آن ذات را اله می‌گویند که دارای هر سه کمال باشد. و لائقِ عبادت هم همان ذات است که عالم الغیب باشد، تمام امورِ بندگان خود را هرآن و هر وقت کاملاً بداند، تا به همه احوال و مصائب و خیر و شرِ شان در هر آن و زمان عالم باشد و رسیدگی کند، ظاهر و باطنِ مخلوقات در علمِ او حاضر باشد و منکشف، هرجا حاضر و ناظر باشد، ندا و دعای هر مخلوق و فریاد همه نزد او در یک وقت و یک آن حاضر باشد، احوال تمام را ناظر و احوال‌رس باشد.
صاحبِ قدرت و اختیار باشد، هرچه بخواهد بکند و اقتدار و اختیار همه مخلوقات در قبضۀ قدرت و اختیار او باشد.
اثبات این سه عقیده در حق غیر الله بنیادِ شرک، و هر مشرک حتما دارای این عقائد می‌شود، در بارۀ مشرکین سابقین خاتم العارفین شاه ولی الله دهلوی / [۶۰]در حجة الله البالغه ج ۱، ص ۱۰۸ می‌نویسد: «وقالوا هؤلاء يسمعون ويبصرون ويشفعون لعبادهم ويدبرون أمورهم وينصرونهم» «و گفتند: آن‌ها می‌شنوند و می‌بینند و برای بندگان خود شفاعت کرده و امورشان را تدبیر می‌کنند و آنان را نصرت می‌دهند» .
و خاتم المفسرین علامه سید آلوسی بغدادی / در روح المعانی تحت آیت الوسیله رقمطراز است: «ولا أرى أحدا مـمن يقول ذلك إلا وهو يعتقد أن المدعو الحي الغائب أو الـميت الـمغيب يعلم الغيب أو يسمع النداء ويقدر بالذات أو بالغير على جلب الخير ودفع الأذى وإلا لـمـا دعاه ولا فتح فاه». «و به نظر من هر که این چیزها را می گوید اعتقاد دارد که مدعو زنده‌ی غائب و یا مرده‌ی غائب غیب را دانسته و یا مناجات را می‌شنود و شخصا و یا توسط دیگری خیر و منفعت را جلب کرده و بدی را دفع می‌کند، و اگر این عقیده را نداشته باشد به حضور او نیایش نکرده و به این مناجات زبان نمی‌گشاید».
و خاتم المحدثین امام الهند شاه عبدالعزیز دهلوی [۶۱]/در تفسیر عزیزی پ ۱ می‌فرماید: و انبیاء و مرسلین †را لوازمِ الوهیت از علم غیب و شنیدن فریاد هرکس و هرجا و قدرت بر جمیع مقدورات ثابت کند.
در تفسیر ابن جریر و تفسیر کبیر [۶۲]و غیره نوشته است که علم غیب و قدرت متصل اند.
[۶۰] امام المحدثین در شبه قاره هند و صاحب نخستین ترجمه و شرح موجز قرآن به زبان فارسی (فتح الرحمن)؛ ایشان در سال ۱۱۱۴ هجری در دهلی (هند) متولد شده و به سال ۱۱۷۶ هجری در همانجا وفات یافت. [مُصحح]. [۶۱] شاه عبدالعزیز فرزند ارشد شاه ولی الله دهلوی، ایشان صاحب فتوای مشهور جهاد بر علیه انگلیسها در شبه قارة هند و مؤلف کتاب تحفة اثنی عشریه می باشد. سال:۱۱۵۹ هجری در دهلی متولدو بسال: ۱۲۳۹ وفات نمود. [مُصحح]. [۶۲] تفسیر کبیر = تألیف فخرالدین رازی، یا امام رازی یا فخر رازی (محمدبن عمر بن حسین)، از علمای شافعی که در حکمت، ادبیات و فنون ریاضی سرآمد دوران خود بود. در ۵۴۴ هجری قمری در ری (جنوب تهران کنونی) زاده شد. فخر رازی در روز شنبه عید فطر سال: ۶۰۶ هجری قمری در شهر هرات درگذشت. [مُصحح].