فصل اول در بیان دعاء و اهمیت و مراتب آن
دعاء و دعوت به معنی صداکردن و خواندن و سوال‌کردن است، دعاء و نداء هم‌معنی اند.
دعاء و استعانت وقت مصیبت و حاجت چون که عبادت اند و عبادت خاص حق خداوندی متعال است و بس، پس دعاء و استعانت هم حق اوست و بس، ﴿لَهُۥ دَعۡوَةُ ٱلۡحَقِّ﴾[الرعد: ۱۴].، « دعاى راستین او راست» بلکه عجز و نیاز که جزء اعظم دعاء و استعانت است روح عبادت و اعظم العبادات بلکه طبق حدیث مقدس مخ و مغز عبادت است که فرموده اند: «الدعاء مخ العبادة» [۹۰].
۱- از نعمان بن بشیر سمرویست که آن حضرت صفرمودند: «الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ، ثُمَّ قَرَأَ وَقَالَ رَبُّكُمْ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ». «دعا همانا عبادت است».
در ترمذی و ابن ماجه و نسائی و ابوداود و احمد مذکور است، و در روایت مستدرک حاکم موجود است: «الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ»[ج ۱، ص ۴۹۱]. «دعا همانا عبادت است»
۲- و در ترمذی از انس بن مالک سمرویست که فرمودند ج: «الدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَةِ» دعاء مغز عبادتست.
۳- در مستدرک حاکم از علی مرتضی سمرویست که آنحضرت جفرمود:ند «الدُّعَاءُ سِلاحُ الْمُؤْمِنِ، وَعِمَادُ الدِّينِ، وَنُورُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ».
دعاء سلاح مؤمن و ستونِ دین و نور آسمانان و زمین است.
۴- نیز در مستدرک جلد اول از انس سروایت شده که رسول گرامی فرمودند: «فإنه لا يهلك مع الدعاء أحد».
۵- در ترمذی و ابن ماجه از ابوهریره سروایت شده است که رسول الله صفرمودند: «لَيْسَ شَيْءٌ أَكْرَمَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ مِنَ الدُّعَاءِ». «هیچ چیزی مکرمتر از دعا نزد الله نمی‌باشد».
۶- و در مستدرک ج ۱ ص ۴۹۱ از ابن عباسبروایت شده است: «أفضل العبادة هو الدعاء». «بهترین عبادات همانا دعاست».
ازین روایات معلوم شد که دعاء عبادتی بزرگ است، و جلوتر بیان کردیم که عبادت صرف حق خداوند ذوالجلال می‌باشد و بس، دیگر کسی در عبادت حق ندارد.
چرا که بنیاد دعاء بر دو احساس قائم است:
اول- این که طالب دعاء خود را از جلب نفع و دفع ضرر عاجز کامل می‌بیند و برای دفع و جلب آن، بدرگاه ذاتی که او را برای جلب و دفع کامل القدرت والاختیار می‌داند، متوجه می‌گردد تا حاجت او را بر آورد.
دوم- او یقین دارد که این ذات متوجه الیه (الله متعال) قدرت و اختیاری ما فوق الأسباب دارد که این حادثه را از من رفع می‌کند. طبق این هر دو احساس هم ثابت شد که دعاء عبادت، و خاصۀ ذاتِ عالم الکل است.
در قرآن مقدس عبادت را خاصۀ آن ذات فرموده است: ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ٥﴾[الفاتحة: ۵]. «تنها تو را بندگى مىکنیم و تنها از تو یارى میجوییم»
پس معلوم شد که دیگری را در دعاء و نداء به طور عبادت شریک‌کردن شرکست.
[۹۰] محدثین کرام تصریح نموده اند روایت: الدعاء مخ العبادة ضعیف بوده و صحیح روایت: الدعاء هو العبادة یعنی دعا همان عبادت است. (به روایت امام احمد، ترمذی، نسائی، ابوداود و ابن ماجه) است. [مُصحح].