شرح ریاض الصالحین - جلد ششم

۳۱۶- باب: اگر کسی سوگند یاد کند و سپس خلافِ سوگندش را بهتر ببیند، مستحب است که به آن‌چه بهتر است، عمل نماید و به‌خاطر شکستن سوگندش کفاره بدهد

۱۷۲۴- عن عبد الرحمن بن سَمُرَةَس قَالَ: قَالَ لي رَسُولُ اللهِج: «...وَإِذَا حَلَفْتَ عَلَى يَمِينٍ، فَرَأيْتَ غَيْرَهَا خَيْراً مِنْهَا، فَأتِ الَّذِي هُوَ خَيرٌ وَكَفِّرْ عَنْ يَمِينِكَ».[متفقٌ عليه] [ صحیح بخاری، ش: ۶۷۲۲؛ و صحیح مسلم، ش: ۱۶۵۲. [این حدیث پیش‌تر به‌شماره‌ی ۶۷۹ آمده است. [مترجم]]

ترجمه: عبدالرحمن بن سمرهسمی‌گوید: رسول‌اللهجبه من فرمود: «...و هرگاه بر انجامِ کاری سوگند خوردی و سپس خلافِ آن کار را بهتر دانستی، همان کار بهتر را انجام بده و کفّاره‌ی سوگندت را ادا کن».

۱۷۲۵- وعن أَبي هريرةَس أنَّ رسولَ اللهِج قَالَ: «مَنْ حَلَفَ عَلَى يَمينٍ، فَرَأى غَيْرَهَا خَيْراً مِنْهَا، فَلْيُكَفِّرْ عَنْ يَمِينِهِ، وَلْيَفْعَلِ الَّذِي هُوَ خَيْرٌ».[روايت مسلم] [ صحیح مسلم، ش: ۱۶۵۰.]

ترجمه: ابوهریرهسمی‌گوید: رسول‌اللهجفرمود: «هرکه بر انجامِ کاری سوگند یاد کند و سپس خلافِ آن را بهتر ببیند، کفاره‌ی سوگندش را ادا نماید و همان کارِ بهتر را انجام دهد».

۱۷۲۶- وعن أَبي موسىس أنَّ رسولَ اللهِج قَالَ: «إنِّي واللهِ إنْ شاءَ اللهُ لا أحْلِفُ عَلَى يَمِينٍ، ثُمَّ أَرَى خَيراً مِنْهَا إِلاَّ كَفَّرْتُ عَنْ يَمِينِي، وَأَتَيْتُ الَّذِي هُوَ خَيْرٌ».[متفقٌ عليه] [ صحیح بخاری، ش: ۳۱۳۳؛ و صحیح مسلم، ش: ۱۶۴۹.]

ترجمه: ابوموسیسمی‌گوید: رسول‌اللهجفرمود: «به الله سوگند، اگر خواست الله باشد که من بر انجام کاری قسم بخورم و سپس خلاف آن را بهتر ببینم، کفاره‌ی سوگندم را ادا می‌کنم و همان کارِ بهتر را انجام می‌دهم».

۱۷۲۷- وعن أَبي هريرةَس قَالَ: قَالَ رسولُ اللهِ ج: «لأَنْ يَلَجَّ أَحَدُكُمْ في يَمِينِهِ فِي أهْلِهِ آثَمُ لَهُ عِنْدَ اللهِ تَعَالَى مِنْ أنْ يُعْطِي كَفَّارَتَهُ الَّتي فَرَضَ اللهُ عَلَيْهِ».[متفقٌ عليه] [ صحیح بخاری، ش: ۶۶۲۵؛ و صحیح مسلم، ش: ۱۶۵۵.]

ترجمه: ابوهریرهسمی‌گوید: رسول‌اللهجفرمود: «اگر یکی از شما در رابطه با خانواده‌اش سوگندی یاد کند- که به زیان آن‌هاست و حاضر نشود که سوگندش را بشکند، بدان جهت که نام اللهﻷرا دست‌آویز سوگندش قرار داده- گناهش در نزد الله متعال بیش از آنست که کفاره‌ی سوگندش را که الله بر او فرض کرده است، ادا کند». [ یعنی: از آن‌جا که نام اللهﻷرا دست‌آویز سوگند خویش قرار داده، گنه‌کار است، اما باید سوگندش را که به زیان خانواده‌ی اوست، بشکند و کفاره‌اش را بدهد. [مترجم]]

شرح

مولف/می‌گوید: «اگر کسی سوگند یاد کند و سپس خلافِ سوگندش را بهتر ببیند، مستحب است که به آن‌چه بهتر است، عمل نماید و به‌خاطر شکستن سوگندش کفاره بدهد»؛ زیرا هنگامی که انسان بر انجام کاری سوگند یاد می‌کند، بهتر است که به سوگند خویش پای‌بند باشد و آن را نشکند؛ اما اگر بر ترک یک واجب شرعی قَسَم بخورد، بر او واجب است که سوگند خویش را بشکند و کفاره بدهد؛ مثلاً پدری به فرزند خویش می‌گوید: برو و نمازت را با جماعت بخوان؛ اما پسرش از روی لج‌بازی می‌گوید: «به خدا قسم که امروز نمازم را با جماعت نمی‌خوانم». این، حرام است؛ زیرا نماز جماعت، واجب می‌باشد و کسی که چنین سوگندی یاد می‌کند، باید سوگندش را بشکند، یعنی نمازش را با جماعت بخواند و کفاره بدهد. هم‌چنین حرام است که کسی بنا بر سوءتفاهمی که میان او و پسرعمویش پیش آمده، بگوید: قسم به الله که با پسرعمویم سخن نخواهم گفت. مثالِ دیگری عرض می‌کنم: اگر پدری به فرزندش بگوید: برخیز و سنت ظهر را بخوان؛ اما فرزند از روی لج‌بازی بگوید: به الله سوگند که امروز سنت ظهر را نمی‌خوانم، شکستنِ سوگند بر او واجب نیست؛ زیرا نفل ظهر، واجب نیست؛ بلکه بهتر و افضل، این است که سوگندش را بشکند و سنت ظهر را بخواند و کفاره‌ی سوگندش را بدهد. در هر حال اگر کسی سوگند یاد کند و سپس خلافِ سوگندش را بهتر ببیند، مستحب است که به آن‌چه بهتر است، عمل نماید و به‌خاطر شکستن سوگندش کفاره بدهد؛ ناگفته نماند که فرقی نمی‌کند که ابتدا کفاره‌ی سوگند را ادا کند و سپس آن عملِ بهتر را انجام دهد یا این‌که ابتدا سوگندش را بشکند و سپس کفاره بدهد؛ اختیار با خودِ اوست. مولف/در این باره احادیثی ذکر کرده است؛ از آن جمله حدیثی بدین مضمون که عبدالرحمن بن سمرهسمی‌گوید: رسول‌اللهجبه من فرمود: «...و هرگاه بر انجامِ کاری سوگند خوردی و سپس خلافِ آن کار را بهتر دانستی، همان کار بهتر را انجام بده و کفّاره‌ی سوگندت را ادا کن». اين، سنت گفتاریِ پیامبرجاست؛ و اما سنت کرداریِ آن بزرگوار: ابوموسیسمی‌گوید: رسول‌اللهجفرمود: «به الله سوگند، اگر خواست الله باشد که من بر انجام کاری قسم بخورم و سپس خلاف آن را بهتر ببینم، کفاره‌ی سوگندم را ادا می‌کنم و همان کارِ بهتر را انجام می‌دهم». لذا مضمون و پیامِ این باب، هم با سنت گفتاریِ پیامبرجثابت است و هم با سنت کرداریِ آن بزرگوار؛ ولی اگر انسان بر انجام کاری سوگند یاد کند و خلافِ آن را بهتر نیابد، شایسته است که بر سوگند خویش پای‌بند باشد و آن را نشکند؛ زیرا الله متعال می‌فرماید:

﴿وَٱحۡفَظُوٓاْ أَيۡمَٰنَكُمۡ﴾[المائ‍دة: ٨٩]

سوگندهایتان را پاس بدارید.

***