نقد و بررسی اصول و عقاید شیعه دوازده امامی (جلد اول)

۳- اثناعشریه

چنین اصطلاحی در کتاب‌های قدیمی فرقه‌شناسی یافت نمی‌شود؛ چنان‌كه سعد بن عبدالله قمی (م ۲۹۹ یا ۳۰۱ ق) در کتاب «المقالات و الفرق»، حسن بن موسی نوبختی (م ۳۱۰ ق) در «فِرَق الشیعة» و علی بن اسماعیل اشعری (م ۳۳۰ ق) در «مقالات الإسلامیین» آن‌را ذکر نکرده‌اند. چه بسا اولین فردی که آن‌را ذکر کرده است، مسعودی شیعه (م ۳۴۹ ق) باشد [۳۹۴]؛ و از غیرشیعیان، عبدالقاهر بغدادی (م ۴۲۹ ق) باشد؛ چنان‌که می‌گوید: «آنان به این دلیل که ادعا می‌کنند امام غایب، امام دوازدهم است و نَسَبش به علی بن ابی‌طالبسمی‌رسد، اثناعشریه نامیده شده‌اند» [۳۹۵].

محمد جواد مغنیه ـ رافضی معاصرـ گفته است: «اثنا‏عشریه لقبی است که بر شیعه امامیه‌ای اطلاق می‌گردد که معتقد به دوازده امام هستند و نام آنها را بر طبق نص مشخص می‏کنند» [۳۹۶].

بدون شک ظهور این نام پس از پیدایش اندیشۀ ائمه دوازده‌گانه بوده و بعد از وفات حسن عسکری (م ۲۶۰ ق) اتفاق افتاده است؛ زیرا «تا پیش از وفات حسن [عسکری] کسی امام غایب را امام دوازدهم نمی‌نامید؛ همچنین کسی را در زمان علی و حکومت بنی‏امیه نمی‌شناسیم که ادعای امامتِ دوازده‌امام را داشته باشد» [۳۹۷].

اما مؤلف مختصر تحفۀ اثنا‏عشریه معتقد است زمان پیدایش امامیه اثناعشریه، سال ۲۵۵ هـق بوده است [۳۹۸]. به نظر می‌رسد که وی این تاریخ را از آن جهت تعیین کرده است که اثنا‏عشریه ادعا می‏کند در آن سال امام دوازدهم متولد شده است [۳۹۹]. او همان کسی است که می‌پندارند تا به امروز زنده است و در انتظار ظهورش هستند. اگر قضیه بدین صورت باشد، باید سال ۲۶۰ را تعیین می‌نمود؛ زیرا ادعای وجود امام دوازدهم منتظَر، پس از وفات حسن عسکری در همان سال مطرح گردید.

اما دوازده نفری که فرقۀ «جعفریه» آنان را امام خود می‌دانند عبارتند از: امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، حسن، حسین و فرزندان حسین. در جدول زیر اسامی، القاب، کنیه‌ها و سال تولد و وفات هریک از ائمه آمده است:

	اسم امام	کُنیه	لقب	سال تولد و وفات (هجری قمری)
۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲	علی بن ابی‏طالب حسن بن علی حسین بن علی علی بن حسین محمد بن علی جعفر بن محمد موسی بن‏ جعفر علی بن موسی محمد بن علی علی بن محمد حسن بن علی محمد بن حسن	ابوالحسن ابومحمد ابوعبدالله ابو محمد ابوجعفر ابوعبدالله ابو‏ابراهیم ابوالحسن ابوجعفر ابوالحسن ابو محمد ابوالقاسم	مرتضی زکی شهید زین‏العابدین باقر صادق کاظم رضا جواد هادی عسکری مهدی	۲۳ قبل از هجرت ـ ۴۰ بعد از هجرت ۲ ‍-۵۰ ۳-۶۱ ۳۸- ۹۵ ۵۷ - ۱۱۴‍ ۸۳- ۱۴۸ ۱۲۸- ۱۸۳ ۱۴۸- ۲۰۳ ۱۹۵-۲۲۰ ۲۱۲- ۲۵۴ ۲۳۲-۲۶۰ گمان می‌کنند که سال ۲۵۵ یا سال ۲۵۶ قمری به دنیا آمده است و می‌گویند تا به امروز [در پردۀ غیب و] زنده است۱.

گمان می‌کنند که سال ۲۵۵ یا سال ۲۵۶ قمری به دنیا آمده است و می‌گویند تا به امروز [در پردۀ غیب و] زنده است۱. [۳۹۴] التنبیه و الإشراف: ص ۱۹۸. [۳۹۵] الفرق بین الفرق: ص ۶۴. [۳۹۶] إثنی عشریة و اهل‌بیت: ص ۱۵. [۳۹۷] منهاج السنة: ۴/۲۰۹. [۳۹۸] بنگرید به: مختصر التحفة: ص ۲۱. [۳۹۹] كلینی در «الكافی» (۱/۵۱۴)، مفید در «الإرشاد» (ص۳۹۰) و طبرسی در «إعلام الوری» (ص۳۹۳) با نص صریح در مورد این موضوع نوشته‌اند. برخی منابع دیگر، تاریخ تولد این موجود خیالی و موهوم را سال ۲۵۶ هجری می‌دانند؛ بنگرید به: زِرِكلي، أعلام: ۲/۲۱۵؛ رشدی علیان، العقل عند الشیعة: ص۵۶؛ عبدالله فیاض، تاریخ الإمامیة: ص ۱۸۳.