متفکرین اسلامی در برابر منطق یونان

فهرست کتاب

آثار نوبختی در رد منطق

آثار نوبختی در رد منطق

نوبختی با این که کتب و رسائل بسیاری نوشته ولی متأسفانه جز کتاب «فرق الشیعة» چیزی از او در دسترس نیست، در خلال آثاری که به وی نسبت داده‌اند کتابی به عنوان «الرد علی أهل المنطق» [۷۹]نام برده شده است، هرچند از کتاب مذکور نیز خبری نداریم تا به نقادی‌های نوبختی دربارۀ منطق واقف شویم ولی چنانکه پیش از این گفته شد، احمد بن تیمیه گفتار نوبختی را در نقد از شکل قیاس آورده و آن را از کتاب «آلاراء والدیانات» اثر نوبختی، نقل کرده است.

ابن تیمیه پس از این که بر ترتیب قیاس ایراد می‌کند می‌نویسد:

«من بنا بر اقتضائی که پیش آمده بود، بر رد اهل منطق در طی یک مجلس سخنی به سرعت تعلیق کردم، آنگاه پس از مدتی در کتاب الآثار والدیانات، اثر ابومحمد، حسن بن موسی نوبختی نظر افکندم دیدم که او نظیر نقد مرا از متکلمانِ پیشینِ مسلمین نقل کرده است».

«وكنت قد علقت الكلام على أهل المنطق في مجلس واحد بسرعة لسبب اقتضى ذلك. ثم بعد مدة نظرت في كتاب آلاراء والديانات لأبي محمد الحسن بن موسى النوبختي، فرأيته قد ذكر نحو هذا المعنى عمن تقدم من متكلمي المسلمين» [۸۰].

بنابراین، نوبختی علاوه بر کتاب مستقلی که در رد منطق نوشته ضمن کتاب دیگری که دربارۀ اندیشه‌ها و مذاهب گوناگون پرداخته، به نقد و نقض منطق کوشیده است.

[۷۹] در کتاب «ایضاح المکنون في الذیل علی کشف الظنون» به همین نام ضبط شده است ولی در کتاب «فلاسفة الشیعه» تألیف: الشیخ عبدالله نعمه (ترجمه سید جعفر غضبان، ص ۱۸۴) نام کتاب: «الرد علی المنطقیین، آمده است و مأخذ نویسنده محترم بر من معلوم نشد. [۸۰] الرد علی المنطقیین، چاپ هند، صفحۀ ۳۳۱.