روجر بیکن و اقتباس از مسلمانان!
کسی که در غرب از پیشگامان مخالفت با منطق یونانی شمرده می‌شود روجر بیکن انگلیسی است، برتراند راسل در کتاب «تاریخ فلسفۀ غرب» می‌نویسد:
«روجر بیکن منطق را رشتۀ بیهوده‌ای می‌دانست» [۲۹۸].
بیکن، روش تجربی را بر منطق ارسطو ترجیح می‌داد و از این حیث تحت تأثیر مستقیم برخی از دانشمندان اسلامی قرار داشت، راسل دربارۀ وی می‌نویسد:
«علائق دائرة المعارفی او شبیه به علائق نویسندگان عرب است که او را بیش از غالب فلاسفۀ مسیحی تحت تأثیر قرار داده‌اند» [۲۹۹].
بیکن از معلومات مسلمین بسیار سود جسته و از اعتراف به این معنی خودداری نکرده است.
راسل می‌نویسد:
«علاوه بر ابن سینا و ابن رشد، به کَرّات از فارابی و گاه نیز از ابومعشر بلخی و دیگران به نقل قول می‌پردازد» [۳۰۰]از روجر بیکن این مدیحه را دربارۀ دو تن از علمای اسلامی آورده‌اند که گفته است:
«کندی و حسن بن هیثم [۳۰۱]در صف اول، در ردیف بطلمیوس بوده‌اند» [۳۰۲].
دکتر محمد اقبال لاهوری در کتاب «احیاء فکر دینی در اسلام» می‌نویسد:
«راجر بیکن در کجا کارآموزی علمی کرده بود؟ در دانشگاه‌های اسلامی اندلس. بخش پنجم از «کتاب کبیر» او که در «علم مناظر» بحث می‌کند در واقع رونوشتی از کتاب «المناظر» ابن هیثم است، و نیز در سراسر آن کتاب، نشانه‌هائی از تأثیر ابن حزم بر مؤلفِ آن دیده می‌شود اروپا در شناختن منشاءِ اسلامیِ روشِ علمی خود سستی نشان داده است ولی بالأخره روزی رسید که شناسائی کامل این حق میسر شد! بهتر است چند فقره از کتاب: makingofhumanity صفحۀ ۲۰۲ تالیف بریفولت briffault را در اینجا نقل کنم: «راجر بیکن زبان عربی و علم عربی را زیر دست جانشینان ایشان در مدرسۀ آکسفورد آموخت و راجر بیکن و هم‌نامِ متأخر وی [۳۰۳]، از لحاظ داخل‌کردن روش تجربی در علم، حق هیچ ادعائی ندارند! راجر بیکن بیش از مبلغ و رسولی از عالم [۳۰۴]اسلامی به اروپای مسیحی نبود و هرگز از اظهار این مطلب خودداری نمی‌کرد که تحصیل زبان عربی و علم عربی تنها راه رسیدن به علم صحیح برای معاصرانش بوده است... روش تجربیِ اعراب در زمان بیکن همه جا را گسترش یافته و در سراسر اروپا غرس شده بود» [۳۰۵].
ناسازگاری بیکن با منطق ارسطو که تنها از «صورت فکر» بحث می‌کند و تمایل او به علوم تجربی که «مواد فکر» را به دست می‌دهند مرهون همین علاقه و توجه به علوم مسلمین بوده است.
[۲۹۸] تاریخ فلسفۀ غرب، اثر راسل، ترجمۀ نجف دریابندری، کتاب دوم، صفحۀ ۸۵۳. [۲۹۹] تاریخ فلسفۀ غرب، کتاب دوم، صفحۀ ۸۶۵. [۳۰۰] تاریخ فلسفۀ غرب، کتاب دوم، صفحۀ ۸۶۴. [۳۰۱] حسن بن هیثم یکی از افتخارات جهان اسلامی است، وی در فیزیک و علوم هندسی تحقیقات و ابتکاراتی داشته و در حدود سال ۴۳۰ هجری وفات یافته است. برای آگاهی از احوال و آثار او به کتاب الحسن بن هیثم، اثر زهیر الکتبی، چاپ دمشق رجوع شود. [۳۰۲] فلاسفۀ شیعه، اثر عبدالله نعمه، ترجمۀ جعفر غصبان، صفحۀ ۶۱۱. [۳۰۳] مقصود، فرانسیس بیکن است. [۳۰۴] در متن کتاب «علم اسلامی» آمده که ظاهراً خطای چاپی می‌باشد. [۳۰۵] احیاء فکر دینی در اسلام، اثر محمد اقبال لاهوری، ترجمۀ احمد آرام، چاپ تهران، صفحۀ ۱۴۹ و۱۵۰.