همنشینی با نااهلان، مایه رنج و بدبختی است
احمد می‌گوید: نااهلان، یعنی اهل بدعت. وگفته شده: یعنی افراد ابله و احمق؛ برخی هم انسان بدخوی و کسی را که کارهای بیهوده انجام می‌دهد، نااهل گفته‌اند.
﴿كَأَنَّهُمۡ خُشُبٞ مُّسَنَّدَةٞ﴾[المنافقون: ۴] «آنان، انگار چوب‌هایی هستند که (بر دیوار) تکیه داده شده اند». ﴿يَكَادُونَ يَفۡقَهُونَ حَدِيثٗا ٧٨﴾[النساء: ۷۸] «سخنی نمی‌فهمند».
شافعی در مورد نااهلان می‌گوید: وقتی فرد سست و فرومایه‌ای با من می‌نشیند، گمان می‌کنم زمین دارد به همان سویی کج می‌شود که او نشسته است. اعمش، با دیدن نااهلان، می‌گفت: ﴿رَّبَّنَا ٱكۡشِفۡ عَنَّا ٱلۡعَذَابَ إِنَّا مُؤۡمِنُونَ ١٢﴾[الدخان: ۱۲] «پروردگارا! عذاب را از ما دور کن؛ ما، ایمان داریم».
لا بأس بالقوم من طول ومن قصر
جسم البغال وأحــلام العصافـیر
«کوتاهی و بلندی قوم، اشکالی ندارد؛ جسم‌هایی همچون قاطر و فکرهایی چون گنجشک دارند».
﴿وَإِذَا رَأَيۡتَ ٱلَّذِينَ يَخُوضُونَ فِيٓ ءَايَٰتِنَا فَأَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ﴾[الأنعام: ۶۸] «و هرگاه کسانی را دیدی که به عیبجویی و طعن در آیات ما می‌پردازند، از آنان روی بگردان». ﴿فَلَا تَقۡعُدُواْ مَعَهُمۡ﴾[النساء:۱۴۰] «با آنان منشینید».
در حدیث آمده است: «مثل الجلیس السيء کنافخ الکیر»یعنی: «مثال همنشین بد، مانند کسی است که در دمه آهنگری می‌دمد».
ناخوشایندترین فرد، کسی است که از خوبی‌ها تهی می‌باشد. انسان فرومایه، به دنبال امیال خود و تسلیم امیال و خواسته‌هایش می‌باشد. ﴿فَلَا تَقۡعُدُواْ مَعَهُمۡ حَتَّىٰ يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيۡرِهِۦٓ إِنَّكُمۡ إِذٗا مِّثۡلُهُمۡۗ﴾[النساء: ۱۴۰] «پس با آنان منشینید تا در سخنی دیگر فرو روند، اگر چنین نکنید، آنگاه شما نیز همانند آنها هستید».
شاعر می‌گوید:
أنـت یا هـذا ثقیـل وثقیـل وثقیــل
أنت في المنظر انسان وفي المیزان فیل
تو، بسیار سنگین و درشت هستی؛ تو، در نگاه، انسانی و در ترازو فیل».
ابن قیم می‌گوید: هرگاه به فرد ناخوشایندی گرفتار شدی، تن خود را به او واگذار و با روح خود از او فاصله بگیر و چنان کن که گویا کر و نابینا هستی تا خداوند، تو را از او نجات دهد. ﴿وَلَا تُطِعۡ مَنۡ أَغۡفَلۡنَا قَلۡبَهُۥ عَن ذِكۡرِنَا وَٱتَّبَعَ هَوَىٰهُ وَكَانَ أَمۡرُهُۥ فُرُطٗا ٢٨﴾[الکهف: ۲۸] «و از کسی که قلبش را از یادمان غافل گردانده‌ایم و او از هوای نفس خود پیروی می‌کند و کارش از حد گذشته، پیروی مکن».