گام‌های سنجيده

شوکانی می‌گوید: یکی از علما به من توصیه کرد و گفت: از تألیف دست برمدار، حتی اگر روزی دو خط بنویسی. شوکانی می‌گوید: به سفارش او عمل کردم و ثمرات آن را یافتم. و همین است معنی حدیث که می‌گوید: «بهترین کار، همان است که انجام دهنده‌اش، بر آن مداومت و پایبندی کند؛ گرچه آن عمل، اندک باشد».

و گفته‌اند: قطره قطره جمع گردد، وانگهی دریا شود.

أما تری الحبل بطول المدي
علی صليب الصخر قد أثرا

«آیا نمی‌بینی که با گذشت زمانی طولانی، اثر ریسمان بر صخره سنگ می‌ماند»؟

علت اضطراب و آشفتگی ما، این است که می‌خواهیم تمام کارها را به یکباره انجام دهیم و به همین خاطر خسته می‌شویم و کار را رها می‌کنیم. اگر ما، کار خود را آهسته و به تدریج انجام دهیم و آن را طوری تقسیم کنیم که در چند مرحله انجام شود، ‌تمام مراحل را با آرامی سپری می‌کنیم. از نماز، درس بگیرید؛ شریعت، نماز را در پنج وقت متفرق قرار داده تا بنده با تمرکز و راحتی، آن را انجام دهد و با شوق و علاقه به سوی آن برود. اگر قرار بر این بود که تمام نمازها در یک وقت خوانده شوند، بنده خسته می‌شد. در حدیث آمده است: «شاخه‌ای که از یک درخت می‌روید، نه قامت راست می‌کند و نه در زمین ریشه می‌دواند».

با تجربه ثابت شده که هرکس، کارها را به تدریج انجام دهد، به نتایجی دست می‌یابد که کسی که آنها را به یک دفعه انجام می‌دهد، دست نمی‌یابد؛ افزون بر اینکه روحیه او، پویا و بانشاط است.

از سخن بعضی از علما، این را درک نموده‌ام که نماز، اوقات را ترتیب می‌دهد؛ چون خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ كَانَتۡ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ كِتَٰبٗا مَّوۡقُوتٗا ١٠٣﴾[النساء: ۱۰۳] «بی‌گمان نماز، برای مؤمنان فریضه‌ای است که وقت آن مشخص گردیده است».

پس اگر بنده، کارهای دینی و دنیوی خود را بعد از هر نمازی تقسیم کند، می‌بیند که وقت زیادی دارد.

مثالی برایت می‌زنم: اگر طالب علم، بعد از نماز صبح را به حفظ و یادگیری مطلبی که می‌خواهد، اختصاص دهد و بعد از نماز ظهر را برای مطالعه عمومی و بعد از عصر را برای پژوهش دقیق علمی و بعد از مغرب را برای دیدار و گفتگو و بعد از عشاء را برای مطالعه کتاب‌های جدید، بحث‌ها و مجله‌ها و یا نشستن با خانواده مقرر کند، بسیار خوب خواهد بود. بصیرت و بینش عاقل، به او کمک می‌کند و راهش را روشن می‌گرداند؛ ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِن تَتَّقُواْ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّكُمۡ فُرۡقَانٗا وَيُكَفِّرۡ عَنكُمۡ سَيِّ‍َٔاتِكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡۗ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ ٢٩﴾[الأنفال: ۲۹] «ای مؤمنان! اگر از خدا بترسید، خداوند، برای شما قدرت تشخیص حق و باطل را قرار می‌دهد و بدی‌های شما را می‌زداید و گناهتان را می‌آمرزد و خداوند، دارای فضل بزرگ است».