طب القلوب - آسیب شناسی شخصیت انسان

۳- معرفت خداوند:

یکی از فوائد محاسبه نفس این است که از این طریق می‌توان به مسؤلیت خود در برابر خداوند معرفت پیدا کرد. زیرا هرکس از حق خداوند و مسؤلیت خود آگاه نباشد عبادت او برایش سود چندانی را در بر نخواهد داشت و اثرات آن بسیار اندک خواهد بود.

امام احمد/نقل نموده که:

«حضرت موسی÷بر مردی گذر کرد و او را در حال دعا و زاری دید! حضرت موسی÷گفت: خداوندا! او را مورد رحمت و مهربانی خویش قرار بده!

خداوند به او وحی فرستاد که اگر به حقوق من و مسئولیت‌های خود معرفت نداشته باشد، اگر آنقدر دعا کند تا رودهایش هم پاره شوند، دعای او را نخواهم پذیرفت».

یکی از مهم‌ترین و مفیدترین امور توجه به حقوق خداوند بر بندگان خویش است! زیرا چنین چیزی باعث می‌شود که انسان نفس خویش را مورد ملامت قرار بدهد و خوار و ضعیفش بشمارد و آن را از تکبر و خود برتر بینی و غرور به کردار خویش خالص گرداند، از طرف دیگر باب فروتنی و تواضع را در برابر خداوند متعال بر روی او بگشاید، و از خود برتر بینی رهایی پیدا کند، و به این نتیجه برسد که تنها به وسیله عفو و رحمت و مغفرت خداوند نجات پیدا خواهد کرد.

یکی از حقوق خداوند بر اهل ایمان این است که اطاعت شود و از فرمانش نافرمانی صورت نگیرد و یاد گردد و به دست فراموشی سپرده نشود و شکرش به جا آورده شود و از کفران نعمتش پرهیز به عمل بیاید.

هرکس به این حق خداوند بر خود معرفت پیدا نماید به یقین خواهد دانست که او حق بندگی خداوند را به جا نیاورده و تنها راه نجات و سعادتش امید به رحمت و مغفرت خداوند است و اگر معیار نجاتش اعمال او باشد، هلاک خواهد گردید.

این حال و احوال کسانی است که به خداوند و نفوس خویش معرفت پیدا کرده‌اند، این معرفت است که آنان را از اتکاء به خود برحذر می‌دارد و همه امید خود را به عفو و رحمت خداوند می‌بندند.

هرگاه در وضع و حال بیشتر مردم بیندیشی درمی‌یابی که برخلاف این هستند و مدام در فکر حق خود بر خداوندند، و در مورد حق خداوند بر خویش فکر نمی‌کنند! از همین جاست که زمینه قطع ارتباط ایشان با خداوند فراهم گردیده و میان دل‌هایشان و معرفت و محبت و شوق دیدار معبود و لذت‌بردن از ذکر و یاد او حجاب و مانع به وجود آمده است. این نهایت جهالت انسان به خداوند و خویشتن است.