تفاوت تزکیه نفس و خود را مزکی معرفی‌کردن:
تزکیه به معنای چیزی را پاک و خالص‌گردانیدن است. این پاک‌گردانیدن یا در ذات انسان تحقق یافته یا تنها در علم و خبردادن از آن است که در مورد آن سخن به میان می‌آید.
بر این اساس است که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿فَلَا تُزَكُّوٓاْ أَنفُسَكُمۡۖ﴾[النجم: ۳۲].
«خود را نستایید (و پاک و بی‌عیب نشمارید)».
که معنای آن جدا از معنای این آیه است که می‌فرماید: ﴿قَدۡ أَفۡلَحَ مَن زَكَّىٰهَا ٩﴾[الشمس:۹]. «به درستی کسی که نفس خود را پاک گرداند، رستگار شده است».
یعنی از تزکیه و بی‌آلایش‌بودن آن برای دیگران سخن نگویید! و ادعای اهل تقوا و تزکیه‌بودن ننمایید! زیرا بعد از آن می‌فرماید: ﴿هُوَ أَعۡلَمُ بِمَنِ ٱتَّقَىٰٓ ٣٢﴾[النجم: ۳۲].
«او به کسی که پرهیزکارتر است آگاه‌تر است».
نام زینبل(همسر رسول خدا) پیشتر «برّه» یعنی پاک و نیکوکار بود، رسول خدا جفرمود: این نام از نیکی و پرهیزکاری او خبر می‌دهد، به همین خاطر رسول خدا او را زینب نامید و فرمود: «اللَّهُ أَعْلَمُ بِأَهْلِ الْبِرِّ مِنْكُمْ» [۵۱].
«خداوند خود بهتر نیکان و پاکان شما را می‌شناسد».
همچنین این آیه که می‌فرماید: ﴿أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنفُسَهُمۚ﴾[النساء: ۴۹].
«مگر نمی‌بینی آنانی را که نفس‌های خود را پاک می‌شمارند و می‌ستایند».
یعنی به تزکیه و تکامل نفس خود باور دارند و آن را برای دیگران بیان می‌نمایند. و همچون کسانی دیگر که در مورد ایشان شهادت بدهند خود نیز از خویشتن تعریف و تمجید می‌کنند.
پس از آن خداوند متعال می‌فرماید: ﴿بَلِ ٱللَّهُ يُزَكِّي مَن يَشَآءُ﴾[النساء: ۴۹].
«این خداوند است هرکس را که بخواهد پاک و مزکی می‌گرداند».
یعنی این خداوند است که کسی را در راه رشد و تکامل قرار می‌دهد و در مورد او سخن می‌گوید.
آن موارد در مقابل این فرموده خداوند قرار دارند که می‌فرماید: ﴿قَدۡ أَفۡلَحَ مَن زَكَّىٰهَا ٩﴾[الشمس: ۹]. «به راستی کسی که نفس خود را پاک کند و رشد بدهد، رستگار گردیده است».
و این که می‌فرماید: ﴿هَل لَّكَ إِلَىٰٓ أَن تَزَكَّىٰ ١٨﴾[النازعات: ۱۸].
«به راستی کسی که نفس خود را پاک گرداند رستگار گردیده است».
نیز به همین صورت است.
[۵۱] به روایت مسلم ۲۱۴۱ – ۲۱۴۲.