طب القلوب - آسیب شناسی شخصیت انسان

درد و رنج دوستی با غیر خداوند:

هدف این است که اگر کسی و چیزی را در غیر راستای محبت خداوند دوست دارد و آن را در مسیر عبودیت، و قبل از فرارسیدن دنیای پس از مرگ، او را در همین دنیا دچار دردسرها و عذاب‌های بسیاری می‌نماید.

هرگاه که روز موعود فرا برسد، خداوند همه محبان غیر خود را به محبوبان‌شان می‌سپارد و آنان را با ایشان در عیش یا عذاب و بهشت یا دوزخ همراه می‌گرداند.

در همین ارتباط است که دارایی صاحب ثروت – بی‌ایمان و ناپرهیزکار – را به صورت ماری و حشتناک درمی‌آورند. و به او می‌گوید: من همان ثروت و دارایی تو هستم شراره‌ای از آتش را بر او وارد می‌کند که پیشانی و پهلو و پشت او را برشته می‌نماید» [۶۰].

آنانی که همه هم و غمشان عشق و علاقه به زیبارویان از راه حرام است و برای آن از راه‌های نامشروع و ناصواب بهره می‌گیرند، آنان را با معشوقان خویش در جهنم در کنار هم قرار می‌دهند.

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿ٱلۡأَخِلَّآءُ يَوۡمَئِذِۢ بَعۡضُهُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوٌّ إِلَّا ٱلۡمُتَّقِينَ ٦٧﴾[الزخرف: ۶۷]. «دوستان و هم‌نشینان در آن روز دشمن همدیگرند، به غیر از پرهیزکاران (که دوستی و محبت ایشان ادامه می‌یابد)».

خداوند متعال به این حقیقت اشاره فرموده کسانی که در این دنیا بر پایه شرک و کفر دوست و هم‌پیمان می‌شوند، در روز قیامت همدیگر را لعن و نفرین می‌کنند، و بدون آن که کسی و چیزی از آنان حمایت کند، در آتش دوزخ جای داده خواهند شد.

عاشق در دنیا و آخرت با معشوق خود همراه خواهد بود. به همین علت است که خداوند متعال در آخرت به بندگان خویش می‌فرماید: «مگر غیر عادلانه است که هرکس را با کسی که او را در دنیا ولی و دوست خود گردانیده همراه و همنشین بنمایم».

رسول خدا جنیز فرموده‌اند: «المرء مع من أحبه» [۶۱].

«انسان با محبوب خویش هم‌نشین خواهد بود».

خداوند متعال می‌فرماید:

﴿وَيَوۡمَ يَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيۡهِ يَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِيلٗا ٢٧ يَٰوَيۡلَتَىٰ لَيۡتَنِي لَمۡ أَتَّخِذۡ فُلَانًا خَلِيلٗا ٢٨ لَّقَدۡ أَضَلَّنِي عَنِ ٱلذِّكۡرِ بَعۡدَ إِذۡ جَآءَنِيۗ وَكَانَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لِلۡإِنسَٰنِ خَذُولٗا ٢٩﴾[الفرقان: ۲۷- ۲۹].

«در آن روز ستمکار (کفرپیشه) هردو دست خود را (از روی حسرت و ندامت) با دندان می‌گزد و می‌گوید: ای کاش با رسول خدا راه (دینداری و سعادت ابدیت) را در پیش می‌گرفتم! ای کاش فلانی را به عنوان دوست خود برنمی‌گزیدم. او بعد از آن که قرآن برای من آمده بود، مرا از یاد خداوند غافل گردانید، این چنین شیطان انسان را خوار می‌گرداند».

همچنین خداوند متعال فرموده است: ﴿۞ٱحۡشُرُواْ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ وَأَزۡوَٰجَهُمۡ وَمَا كَانُواْ يَعۡبُدُونَ ٢٢ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَٱهۡدُوهُمۡ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡجَحِيمِ ٢٣ وَقِفُوهُمۡۖ إِنَّهُم مَّسۡ‍ُٔولُونَ ٢٤ مَا لَكُمۡ لَا تَنَاصَرُونَ ٢٥﴾[الصافات: ۲۲- ۲۵].

«(ای فرشتگان) کسانی را که (با کفر و گمراهی) بر خود ستم کرده‌اند، همراه با همراهان‌شان و آن‌هایی را که غیر از خداوند پرستش می‌کردند، گرد آورید و به راه دوزخ راهنمایی کنید! و آنان را نگاه دارید، باید که بازپرسی شوند، (و به آنان گفته می‌شود) چرا اکنون همدیگر را یاری نمی‌دهید؟».

حضرت عمر بن خطابسفرموده‌اند:

«وَأَزۡوَٰجَهُمۡ! یعنی همانند و هم مسیران ایشان».

همچنین خداوند متعال فرموده‌اند: ﴿وَإِذَا ٱلنُّفُوسُ زُوِّجَتۡ ٧﴾[التکویر: ۷].

«آنگاه که نفس‌ها (جسم و روح) باهم پیوند داده می‌شوند».

همسانان و هم‌مسیران را در کنار هم قرار می‌دهند و قرین و هم‌نشین یکدیگر می‌گردانند، نیکان را با نیکان و بدان را بدان.

مقصود این است که هرکس کسی و چیزی غیر از خداوند را (بیش از حد مشروع و لازم) دوست بدارد، اگر آن را به دست بیاورد، یا نتواند به آن برسد، به میزان تعلق خاطرش به آن دچار رنج و اندوه خواهد گردید.

برای به دست‌آوردن رنج و دردهای بسیاری را متحمل می‌شود، و چنانچه آن را از دست بدهد، به عذاب حسرت از دست‌دادن آن ده‌ها برابر بیش از لذتی که از آن برده دچار خواهد شد.

فما في الأرض أشقى من محب
وان وجد الهوي حلو المذاق
تراه باكياً في كل حال
مخافة فرقة أو لاشتياق
فيبكي أن نأوا شوقا إليهم
ويبكي إن دنوا حذر الفراق
فتسخن عينه عند التلاقي
وتسخن عينه عند الفراق

«بدبخت‌تر از عاشق بر روی زمین کسی وجود ندارد، هرچند پیروی از هوای نفس را شیرین گمان می‌کند. اما در هرحالی او را گریان می‌یابی! زیرا به سبب اشتیاق به دیدار یار یا فراق او مدام در هراس است. هرگاه معشوق از او روی برمی‌تابد از شدت اشتیاق گریان می‌شود. و هرگاه یار در کنارش قرار گرفت به خاطر هراس از فراق نالان و نگران می‌گردد. به هنگام دیدار چشمانش از اشک گرم می‌گردد و به هنگام فراق باز چشمانش گریان می‌شود».

تحقیق، بررسی، تجربه و عبرت پذیری بر روی این حقیقت مهر تأیید می‌نهند. به همین سبب است که رسول خدا جفرموده‌اند:

«به غیر از ذکر (و بندگی و تبعیت از هدایت الهی) و هرآنچه که سبب سربلندی و سعادت انسان می‌شود، همه دنیا و آنچه در آن قرار دارند، نفرین شده‌اند».

ذکر خداوند به معنای همه انواع بندگی‌ها و اطاعت‌هاست.

هرکس در زمینه‌ای اوامر خداوند را اطاعت نماید و از نواهی او پرهیز کند، کار او ذکر و یاد خداوند است، اگرچه زبان او به ذکر مشغول نباشد.

اما هرکس که در زندگی راه بندگی خداوند را در پیش بگیرد، (و در کار معیشت خویش موازین دینی را مراعات کند) به هیچوجه مشمول آن لعن و نفرین نخواهد بود.

[۶۰] بروایت بخاری شماره ۱۴۰۳. [۶۱] به روایت مسلم شماره ۲۶۴۰.