آیاتی در خصوص اینکه وعدهی شیطان باطل است
در مقابلِ وعدهی حق خداوند، وعدهی باطل شیطان قرار دارد، وعدهای که مبتنی بر نیرنگ و فریب، و دروغ و افترا است.
شیطان به پیروانش وعدههای زیادی میدهد، اما همگی وعدههایی دروغین و غیر واقعیاند، وعدههایی که تحقق نمییابند، و در واقعیت پدید نمیآیند، زیرا شیطان در آنچه وعده میدهد دروغگوست، هدف او از این وعدهها استیلا یافتن بر لشکریانش و سرنگون کردن و گمراه کردن آنان است و بدین خاطر است که به آنان وعده و آرزو میدهد.
آیاتی که بیانگر وجود نیرنگ و فریب در وعدههای شیطانند بسیارند، از جمله:
١- خداوند میفرماید:
﴿إِن يَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦٓ إِلَّآ إِنَٰثٗا وَإِن يَدۡعُونَ إِلَّا شَيۡطَٰنٗا مَّرِيدٗا١١٧ لَّعَنَهُ ٱللَّهُۘ وَقَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنۡ عِبَادِكَ نَصِيبٗا مَّفۡرُوضٗا١١٨ وَلَأُضِلَّنَّهُمۡ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمۡ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُبَتِّكُنَّ ءَاذَانَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلۡقَ ٱللَّهِۚ وَمَن يَتَّخِذِ ٱلشَّيۡطَٰنَ وَلِيّٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ فَقَدۡ خَسِرَ خُسۡرَانٗا مُّبِينٗا١١٩ يَعِدُهُمۡ وَيُمَنِّيهِمۡۖ وَمَا يَعِدُهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ إِلَّا غُرُورًا١٢٠﴾[النساء: ١١٧-١٢٠].
«غیر از خدا هرکه و هرچه او را بپرستند و به فریاد خوانند جز بتهای ناتوان و اشیاء ضعیفی نیست که بر آنها نام ماده گذاردهاند، و جز اهریمنی نیست که بسی متمرد و نافرمان است. خدا نفرینش کند! و گفته است که: من از میان بندگان تو حتماً بهرهی معین و جداگانهی خود را برمیگیرم. حتماً آنان را گمراه میکنم و به دنبال آرزوها و خیالات روانشان میگردانم و بدیشان دستور میدهم، و آنان گوشهای چهارپایان را قطع میکنند، و بدیشان دستور میدهم، و آنان آفرینش خدا را دگرگون میکنند و هرکه شیطان را به جای خدا سرپرست و یاور خود کند، به راستی زیان آشکاری کرده است. شیطان بدانان وعدهها میدهد و به آرزوها سرگرم میکند، و شیطان جز وعدههای فریبکارانه بدیشان نمیدهد».
بعد از آنکه آیات، تعدادی از ابزارهایی را که شیطان در واژگون کردن پیروانش به کار میگیرد بیان کرد، در تعلیقی بر آن بیان میدارد که اینها وعدههای شیطان برای آنهاست، شیطان به آنها وعدههای پر زرق و برق میدهد و آنان را در آرزوهای پوچ و تهی میافکند، و آن را چنین برایشان جلوه میدهد که گویی اگر او را پذیرفته و در پی او روان گردند همهی خیر و خوبیها منتظرشان است.
آنچه را شیطان به آنان وعده میدهد (خیال واهی) و نیرنگ است، و سرابی است که وجود خارجی ندارد، پیروانش خود چنین چیزی را میدانند، هنگامی که پیروان شیطان او را تأیید کرده و تسلیم (فرامین) او میشوند و از او درخواست تحقق وعدههایش را مینمایند، شیطان بدانان میخندد و آنها را مسخره میکند و از آنان اعلان برائت مینماید، در این هنگام است که پیروان شیطان متوجه زیانمندیشان میشوند، بعد از آنکه فرصت از دست رفته است!
«اهریمن بدانان وعدهها میدهد و به آرزوها سرگرم میکند، و شیطان جز وعدههای فریبکارانه بدیشان نمیدهد».
٢- خداوند میفرماید:
﴿قَالَ أَرَءَيۡتَكَ هَٰذَا ٱلَّذِي كَرَّمۡتَ عَلَيَّ لَئِنۡ أَخَّرۡتَنِ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ لَأَحۡتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُۥٓ إِلَّا قَلِيلٗا٦٢ قَالَ ٱذۡهَبۡ فَمَن تَبِعَكَ مِنۡهُمۡ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَآؤُكُمۡ جَزَآءٗ مَّوۡفُورٗا٦٣ وَٱسۡتَفۡزِزۡ مَنِ ٱسۡتَطَعۡتَ مِنۡهُم بِصَوۡتِكَ وَأَجۡلِبۡ عَلَيۡهِم بِخَيۡلِكَ وَرَجِلِكَ وَشَارِكۡهُمۡ فِي ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَوۡلَٰدِ وَعِدۡهُمۡۚ وَمَا يَعِدُهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ إِلَّا غُرُورًا٦٤ إِنَّ عِبَادِي لَيۡسَ لَكَ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٞۚ وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ وَكِيلٗا٦٥﴾[الإسراء: ٦٢-٦٥].
«شیطان گفت: به من بگو که آیا این همان کسی است که او را بر من ترجیح و گرامی داشتهای؟! اگر مرا تا روز قیامت زنده بداری، فرزندان او را همگی جز اندکی (با گمراهی) نابود میگردانم. خدا فرمود: برو! کسانی که از ایشان از تو پیروی کنند، دوزخ سزای شما است و سزای فراوان و بینقصانی است. و بترسان و خوار گردان با ندای خود هرکسی از ایشان را که توانستی، و لشکر سواره و پیادهی خود را بر سرشان بشوران و بتازان و در اموال آنان و در اولاد ایشان شرکت جوی، و آنان را وعده بده و وعدهی شیطان به مردمان جز نیرنگ و گول نیست. بیگمان تو سلطهای بر بندگان (مخلص) من نخواهی داشت، و همین کافی است که پروردگارت حافظ و پشتیبان است».
این آیات از سورهی اسراء از لحاظ مفهوم و معنا بسیار نزدیک به آیات پیشین از سورهی نساء است، این آیات بیانگر تعدادی از ابزارهای شیطان در گمراه کردن پیروانش است، و بیان میکند که شیطان به آنان وعدههای بزرگ میدهد، اما این وعدهها خیالی و فریبنده است، هرگز صورت عملی به خود نمیگیرد و هدف شیطان از مطرح کردن آنها فریفتن پیروانش است.
اما بندگان نیکوکار خداوند از این خیالهای واهی و وعدههای دروغین شیطان درامانند، و شیطان هیچ سلطه و قدرتی بر آنان ندارد، زیرا آنان در کنف حمایت و رعایت خداوندند.