٨- سرانجام کارها به دست خدا است
آیات یک حقیقت مسلّم ایمانی را بیان میدارند و آن اینکه این خداوند است که کارها را تقدیر مینماید و آنها را براساس حکمتش به جریان میاندازد پس هرکه را بخواهد یاری و پیروزی ارزانی میدارد، و هرکه را بخواهد درهم میشکند، و سرانجام کارها و رویدادها و چیزها به دست خدا است: ﴿وَلِلَّهِ عَٰقِبَةُ ٱلۡأُمُورِ٤١﴾ و سرانجام کارها به دست خدا است.
این خداوند است که رویدادها را کنار هم میچیند، و سنّت بر سر و کلهی همزدن اشخاص و اقوام و ملتها و دولتها را پدید آورده است، لذا شخصی قدرتمند میشود و دیگری ضعیف، حاکمی عزل میشود و دیگری جایش قرار میگیرد، سپاهی شکست میخورد و دیگری پیروز میگردد، قدرت و توان ملتی از بین رفته و جایش را ملتی دیگر میگیرد. هیچ چیزی در این هستی تصادفی روی نمیدهد بلکه همه به تقدیر خداوند است. به دلیل اینکه سرانجام کارها در دست خدا است، لذا خداوند حکیم سرانجام را از آن بندگان مؤمن پرهیزگارش قرار داده است، این مؤمنین گاه مورد اذیت و آزار و شکنجه قرار میگیرند و گاه زخمی و کشته میشوند و گاه در برههای از زمان دشمنانشان بر آنان مسلط میشوند، و گاه مرحلهی ضعف و ناتوانی را پشت سر میگذراند اما همهی اینها موقتی است و ناگزیر در پی اینها یاری و پیروزی استقرار خواهد بود.
هرچند دولتی کافر قوی باشد، اما قدرتش موقتی است و ناگزیر در پی آن قدرت و نفوذ آن دولت زایل شده و از بین میرود؛ زیرا سرانجام کارها در دست خدا است و خداوند سرانجام و پایان را از بندگان پرهیزگارش قرار داده است. کفار زیان دیده و قدرتشان رو به زوال است، خداوند کفار گذشته را درهم کوبید و نشانههایشان را جهت عبرت باقی گذارد و کفار بعدی را فرا میخواند تا از آن پند و اندرز گیرند.